Аляксей Карпюк - Сучасны канфлікт [Аповесць, франтавы дзённік, не зусім гродзенскія гісторыі]

— Павел, а вайна будзе?

— Што ты?! Хіба на нас адважыцца хто напасць? Сіла якая!

— Так і перад фінскай гаварылі!—умяшалася Любіна суседка па ложку.

— То было тады, а то — цяпер. Нам жа вайна непатрэбная, ці не так? — даводзіў Павел.

З гэтым і паехаў.

А праз пару тыдняў немцы перайшлі граніцу. Павел заскочыў да яе ў Паўлішкі, каб толькі кінуць:

— Любачка, бяры Святланку ды хутчэй — на ўсход! За мяне не хвалюйся — скора вернемся! Я нават свой кубак схаваў у траве ля лагера і на сасне зрабіў знак! Гэта мы толькі адступаем, бо нашыя паркі адсталі! Хто меў чым страляць, пайшоў на захад! I ўвогуле нічога кепскага не думай — усё роўна пераможам!

Такі быў яе Павел, такім яго запомніла.

А далей — трагедыя адступлення, жахі бамбёжак. Маці сваім целам не раз і не два закрывала ад куль і асколкаў дачку. Раны, хваробы...

Дайшла Люба толькі да Бабруйска, і дарогу перарэзалі нямецкія танкі.

Голад. Прыніжэнне жонкі савецкага афіцэра пад акупацыяй, чаканне кожную хвіліну арышту і смерці...

Стойка трымаецца Люба Макарэвіч. Яна неўзабаве — партызанская сувязная.

Аднойчы на вуліцы маладую бежанку сустрэў Паўлаў камандзір палка ўжо ў форме ўласаўскага палкоўніка.

— А-а, Люба Макарэвіч?! Прывітанне, прывітанне! Разам з тваім мужаньком у палон трапіў. Яму снарадам развярнула жывот. Сядзелі з ім доўга ў віленскім лагеры. Але твой гаворыць — памру, а немцу служыць не буду. От дзівак! Дубіна! Відаць, нямецкі снарад не ўсё сталінскае нутро з яго вырваў!.. Зрэшты, шкада хлопца. Што, думаеш, у мяне няма сэрца? А думаеш, не разумею, як страдаеш па мужу?.. Ты — свая стала: столькі разам з маёй жонкай выцерпела ў нейкіх задрыпаных Паўлішках!.. Напішы запіску, перадам — неўзабаве буду зноў у Вільні. Хай бы падыхаў, калі такі дурань, ды цябе шкада...

Люба — да партызан на нараду. Тыя загадалі:

— Пішы, няхай уступае ва ўласаўскую армію, падбярэ людзей, зброю, колькі адно зможа, і пераходзіць з цэлай групай да нас, нам спатрэбіцца!

Люба напісала так, што муж не зразумеў.

«Пасля гэтага ты мне больш не жонка, а — прадажная шкура! Цябе я і ведаць не хачу!» — адказаў ён запіскай.

Люба — у Вільню. Павел не падышоў нават да калючага дроту, не прыняў яе цяжка здабытых сухароў.

Наплакаўшыся, жанчына вырашыла — памірацца пасля вайны.

У Бабруйску аддала паўтарагадовую дачку бабцы, а сама — у лес! Гісторыі яе баявых дзеянняў хапіла б на пяць поўнаметражных фільмаў.

Нарэшце немцаў прагналі.

Мінуў год-другі. Дарэмныя пошукі Паўла. Сумна і невыносна цяжка здаровай і прыгожай маладзіцы ў дваццаць пяць год быць адной на свеце. Люба выйшла замуж за былога начальніка штаба партызанскай брыгады — старшыню райспажыў-саюза Гарошку. Яны пераехалі ў наш горад, дзе Люба нарадзіла блізнят.

Раптам знайшоўся Павел! Ён — за Уралам у лагеры. Што рабіць? I тайком ад мужа яна стала пасылаць яму пасылкі. Даведаўся Гарошка. У парыве гневу пачаў біць жонку. Стаў зганяць злосць і на дзіцяці «здрадніка».

Аднойчы Гарошкі ехалі з Баранавіч на грузавіку і дзяўчынка заснула. Муж не зумысна, а проста з-за неахайнасці паклаў малую ў кузаў на салому. Туды якраз выходзілі газы ад матора — машына трапіла замежнай маркі з крытым кузавам.

Міналі гады. Памёр муж.

Выпусцілі Паўла — зламанага чалавека, камяк нерваў. Сысціся з Любай ён не змог і неўзабаве загінуў ад гарэлкі — захлябнуўся ў звычайнай лужыне.

Люба жыла з блізнятамі, цяпер яны хадзілі ў дзевяты клас, а яна працавала ў нашым горадзе загадчыцай дыетсталовай. Сёння якраз была выхадная.

У апавяданні Любы прагучала яшчэ шмат падрабязнасцей з яе першага замужжа. Мабыць, каб уваскрэсіць Сашу Матросава і расказаць яму пра Макарэвічаў, то і ён зняў бы перад імі пілотку. Аднак пра іх людзі нічога не ведалі.

Гэта быў рэдкі выпадак, калі само жыццё давала аўтару гатовую схему і асноўных тыпаў для твора. Тут не нарыс трэба было выводзіць, а — раман, ды я ж — не раманіст! На жаль, гісторыю трэба перадаваць якому-небудзь пісьменніку...

Чорт на яго, а мо ўзяцца за справу самому?

3.

Яшчэ па дарозе ад Любы Гарошка я загарэўся новай кніжкай. Пра яе толькі думаў і ў наступны дзень. Ува мне, як кажуць, настаў «пункт кіпення». Але ж неадкладна садзіцца і пісаць новы твор не мог, бо дамоў завітаў на некалькі дзён.

Цяпер у Маскоўскім навукова-даследчым інстытуце псіхалогіі я вучуся на курсах павышэння кваліфікацыі. Вось ужо год жыву ў сталіцы, пару гадзін у дзень слухаю лекцыі, а рэшту часу — сядзі, пішы, чытай — нішто мне не перашкаджае. А зараз у мяне канікулы.