Аляксей Карпюк - Сучасны канфлікт [Аповесць, франтавы дзённік, не зусім гродзенскія гісторыі]

— А нават і да яе!

— Выдумала!

— I ані крыхі?

— Лепшага за мяне не знойдзеш!

— Упэўнены?

— Абсалютна!

— Глядзі ж...

— Што глядзець, хіба не праўда?

Косця бесклапотна смяецца. А мне вельмі на яго крыўдна. Нават з'яўляецца нейкая адчужанасць.

Жена разрушила очаг,

Он был ей не по нраву,

Хотя его не кто-небудь,

А сам аллах сложил.

Но если сложит для семьи

Жена очаг на славу,

Его разрушить никогда

Не хватит у аллаха сил.

1.

Пазванілі мне на кватэру з рэдакцыі мінскага часопіса, перадалі адрас нейкай жанчыны — Любы Гарошка — і папрасілі к 8 Сакавіка напісаць пра яе нарыс. Усе мае доказы, што ў жанры нарыса я ніколі не выступаў, ні на што не здаліся.

— Мы ўсе тут упэўнены — атрымаецца! — пераконвае мяне літработнік рэдакцыі.— Калі вы аб складаных навуковых ісцінах умееце пісаць гэтак цікава і пераканаўча, тады напэўна яшчэ лепш напішаце пра жывога чалавека! Дык — чакаем!

Па праўдзе кажучы, мне гэта палесціла. Хоць і няўпэўнена, аднак адпраўляюся ў горад шукаць сваю гераіню.

«Ладна,— думаю сабе,— напішу і вышлю, мажліва, і надрукуюць. Калі паеду ў Маскву на вучобу, Іра атрымае за мяне ганарар і будзе ёй лішняя капейка на пражыццё. Толькі ж — які з мяне літаратар?! I выдумаюць нешта!..»

На прыпынку дачакаўся я аўтобуса ды заняў месца. Ужо гадзін дванаццаць. Машына — амаль пустая, пасажыры спакойныя ды гаваркія.

На першым прыпыпку ў пярэднія дзверы пачала пнуцца сагнутая пытальным знакам сівая кабеціна. Яе намаганні бачыць з тратуара малады рослы сяржант. Вайсковец падлятае да старой, хапае яе на рукі і лёгка ды беражліва ўносіць у машыну, прыгаворваючы:

— Спакойна, бабуся, спако-ойна, вось та-ак! А цяпер мы вас сюды паса-адзім ля самага акенца, а кіёчак ваш тут паста-а-авім, і вы сабе спакойненька паедзеце! Вам выгодна? Выгодна! Ну, бабуленька, шчасліва!

Сяржант спрытна выскоквае на тратуар. Пнеўматычныя дзверы зачыняюцца. Аўтобус ужо едзе. Пасажыры адразу пачынаюць абмяркоўваць здарэнне. Дзівяцца: вось якія трапляюцца добрыя маладыя людзі, а то іншы, зараза, не толькі не дапаможа, не ўступіць месца, а яшчэ табе і папіхне старога чалавека. Зусім не рэагуе на выпадак сама гераіня. Бабка паклала на кіёчак жылістыя рукі і хмурна ўставілася перад сабой.

Побач са старой з сеткай бульбы ля ног сядзіць жанчына. Гэтую гаваркую ды бойкую мяшчаначку я заўважыў у нашым горадзе гадоў з пятнаццаць таму назад. З каравокай ды кірпаценькай маладзічкі на маіх вачах за пасляваенны час яна ператварылася ў скуластую таўставатую кабету. Не змяніліся ў ёй толькі бесцырымонныя манеры ды зычны голас.

Вось і цяпер жанчына свабодна, як у сябе дома, загаварыла да суседкі:

— Цётко, то чаго вы шчэ і нездаволеныя? Ён жа з вамі так культурна абыходзіўся: так асцярожна на руках нёс, бабу-уленькай назваў!

— Э-э, мілая, чаго тут радавацца? — праскрыпела старая панылым голасам.— Каб ён мяне назваў дзе-е-евушкай...

Усе дружна рассмяяліся.

Аўтобус спыняецца зноў. Ага, недзе ж тут жыве і мая гераіня! Вылажу з машыны ды пачынаю прыглядацца да нумароў на сценах.

Каля старога дома наганяю скуластую жанчыну з бульбай. Яна ўзнімае на мяне вочы і нам абаім становіцца ясна, што думаем аб адным. Мы ўсміхаемся. Я нават яшчэ ківаю галавой, а жанчына не вытрымлівае ды каменціруе:

— Ужо, здаецца, такая лядашчая і зно-ошаная — аж пясок сыплецца з яе, а яшчэ чапляецца за жыццё!.. Скажы-ыце вы, як чалавек створаны!

Зноў ківаю галавой. Затым пытаюся, як мне знайсці кватэру Любы Гарошка.

— Перад вамі — яна сама! — дзівіцца жанчына.— Калі ласка, заходзьце, зараз адчыню дзверы!

Адчуваю расчараванне. Яна ўсё ж такі вельмі звычайная. I гэта — гераіня? Такіх — поўныя гарадскія вуліцы! Але нічога іншага не заставалася цяпер рабіць, як узяць сетку з бульбай ды пакрочыць за кабетай.

А неўзабаве з прыемным здзіўленнем сам сабе адкрываю: перада мной — не звычайная мяшчанка, а —рэдкай энергіі і жыццяздольнасці чалавек, які столькі перажыў, застаючыся аптымістам ды чалавекалюбцам.

Прасядзеў я ў жанчыны да глыбокай ночы ды ўсё слухаў.

2.

Гісторыя Любы Гарошка і яе сям'і збольшага выглядала гэтак.

Лейтэнанту Паўлу Макарэвічу — дваццаць два. Ен — камуніст. Яго Любе — дзевятнаццаць. Пазнаёміліся яны, на думку Любы, не так, як усе. Найбольш запомніліся ёй сустрэчы ля казармы пяхотнага вучылішча. Яна — сірата, магла ісці, куды хацела, бо — сама сабе гаспадыня. Горш было яму. Толькі позна ноччу, пасля адбою, Павел прабіраўся праз глухі плот — высокі, ды яшчэ з калючым дротам наверсе. Тады хаваліся яны ў цяні дрэў, і Павел, трывожна азіраючыся, туліў яе да сябе.