Аляксей Карпюк - Карані

Забыўшыся на слёзы, малы з цікавасцю пачаў разглядаць сваю руку. Дарослыя з усмешкай пераглянуліся: маўляў, як малому мала трэба.

Неўзабаве лясныя госці павячэралі. Зінка, адправіўшы двух сярэдніх дзяцей спаць, узялася прыбіраць са стала посуд, а хлопцы пасля смачнай і сытай яды закурылі ды са старэйшай Кісляковай дачкой — васемнаццацігадовай прыгажуняй Рэняй — сталі жартаваць: вядома, сытыя і здаровыя маладыя.

Тут Даніла і бачыць — партызанскія коні ўзнялі морды з торбамі ды насцярожана стрыгуць у бок Дубны вушамі. Ён выпусціў з рук калун, падляцеў да плота, стаіўся. Выразна пачуў, як каля моста скрыпяць сані і — не адны.

Гаспадар — хутчэй барабаніць у кухоннае акно!

Уцяклі б тады хлопцы, і немцы, мажліва, нічога не заўважылі б. Ды здарылася такое, што горш і не прыдумаеш.

Партызаны ўскочылі ў сёдлы, здзялілі коней ботамі пад бакі, паперлі з падворка праз адчыненую гаспадаром брамку. Ім трэба было ў Шкленскі лес, а коням пасля аўса прыспічыла піць. У партызанскім лагеры коней паілі заўсёды ў Нёмане — пашыбавалі прама да рэчкі яны і цяпер. Якія былі коні ў партызан? Вядома, не абучаныя. Дый з лясных хлопцаў кавалерысты — неважнецкія. Былі б коні хоць закілзаныя, хлопцы сяк-так рады ім далі б...

Адным словам, дурныя жывёліны проста і паперлі з падворка на немцаў і бобікаў.

Адразу ўзнялася страляніна. На белым фоне коней зрэзалі. кулямётныя чэргі. Хлопцы і не згледзелі, як апынуліся на снезе, як немцы з паліцаямі скруцілі ім рукі, ногі.

Неўзабаве на падворку хапілі Данілу, звязалі і яго, далучылі да тых двух.

Перад гэтым у Скідэлі на плошчы павесілі васьмярых камса-мольцаў. Зінка ведала аж надта — з гітлераўцамі няма жартаў. Калі ў Кіслякову хату ўскочыў разлютаваны началькік паліцыі са сваімі бобікамі ды стаў абшарваць усе куткі і куточкі, заглядваць нават пад печ — каб уратаваць хоць дзяцей, кабета вырашыла ахвяраваць мужам.

— Не шукайце, паночку, дальбух, у хаце чужых няма! I ніхто сюды не заходзіў да нас! — схлусіла Зінка.— Прыягджалі якіясь на конях к Данілу, гутарылі на падворку, а сюды нават не заглядалі, таму мы нічого не бачылі і не чулі! Усе мы нічого не ведаем! Мабыць, лякарство з Гродна майму мужыку прывозілі — ён у мяне надто хворы! Грыжу шчэ за «польскім часам» нажыў, так і маецца з ёю! Во, свенты крыж, кажу вам чыстую праўду!

Лёнік у гэты момант трымаўся за яе епадніцу. Рэня стаяла ля вушака і вартавала зручны момант, каб хапіць брата.

Начальнікам скідэльскай паліцыі служыў Ян Ашурка — былы капрал з часоў Польшчы. Вяртаўся ў Скідэль злы, бо ў Дубне адбіралі хлопцаў для работы ў Германію і камендант гарнізона, які памяшчаўся ў палацы Вішпінга, вывеў яго ў дурні.

Ашурка ад вяскоўцаў набраў хабару за параду, як навабранцаў выбавіць ад няволі. Трэба было ім, маўляў, здабыць ад бацюшкі ўсяго ліпавыя даведкі, што хлопцам ад дня хрышчэння яшчэ няма шаснаццаці, а немцы бытта бы дакументы надта паважаюць — як усе фармалісты. Камендант гарнізона — цыбаты і вельмі высокі фельдфе-бель з Гамбурга — паперкі парваў, а навабранцаў выстраіў у шарэнгу ды пачаў вадзіць далонню па тварах. У каго адчуў паголены падбародак, адразу кідаў у маршавую калону!

Ашурка зараз аж вылазіў са скуры, так яму хацелася выслужыцца, бо баяўся, што бацькі паскардзяцца фельдфебелю — абяцаў і нават плату ўзяў... Трэба было нагвалт сябе паказаць. Але покуль што ў Кісляковым доме начальнік паліцыі нічога цікавага не знаходзіў. Выслухаўшы кабету, заставаўся ўсё гэтаксама насцярожа-ным. Кінуў вокам на Лёніка.

Як бы дапамагаючы мацеры маніць ворагу, малы наставіў завязаны палец і пахваліўся:

— А во, у мяне зайчыкавы ву-ушкі!

Спачатку начальнік паліцыі не надаў словам малога значэння. Потым яго вочы раптам бытта спатыкнуліся на свежым вайсковым бінце. Хвіліну ён уважліва прыглядаўся, штосьці мяркуючы. Уцягнуў носам паветра з пахам моцнага самасаду і як бы пасмакаваў яго. Затым прысеў на кукішкі, паддобрыўся да Лёкіка:

— А-яй-яй, якія файныя, це-це-це! Нават у мяне такіх няма! А хто ж табе іх зрабіў?

— Дзядзя.

— Са стрэльбай?

— Угу. Толькі мне яе не даваў.

— Не даваў? Чаму?

— Не ведаю!

— Ах, чаму ж гэта ён так?!

— А стрэльба хало-одная як лёд!

— Халодная?

— Угу. I мокрая!

— Ты-ы глядзі-і!.. А дзядзя быў адзін?

— I шчэ адзін.

— Толькі — два?

— Угу.

— I што ж яны рабілі?

— Сядзелі тут! А мамка ім есці давала!..

Паліцай з пераможнай усмешкай узняўся.

— Што яно, пане, ведае, што вы яго пад'юджваеце, што вы яго выпытваеце, як дурного! Вядомо, яно вам горбу арыштантаў напляце, а вы толькі слухайце! — Зіна адчула, што канчаткова заблыталася і няма ўжо ратунку, але іначай гаварыць не магла.— Не слу-ухайце вы яго! — дадала без пераканання.