Віктар Казько - Выбраныя творы ў двух тамах. Том І

— Сабакі нядобрымі не бываюць.

— Ой, ведаеш ты што пра тых сабак. У майго бацькі ўжо такі быў сабака, такі дабрачы сабака, прайдзісвет. На грушу лазіў і грушы калаціў.

Пра таго сабаку, што лазіў грушы калаціць, Махахей ужо чуў незлічона колькі, але ўсё ж усумніўся, ці было такое, удавана ўсумніўся: каб не чапала яго баба Ганна, выгаворвалася сабе і но перабівала яго думак. А думаў ён аб тых, што засталіся ляжыць на лёдзе; пехацінцах — інспектару і браканьеру. I сорамна яму было за сябе, што збег, не ўпэўніўся — жывыя яны ці не. Па ўсім, нічога з імі не павінна было здарыцца, проста іх павалілі з ног. Уцякаючы, ён, здаецца, і бачыў, што варушыліся яны. Але на душы ўсё роўна было моташна, як сабака памачыўся на гэтую душу. Чаго ён пабег: ні рыбы ў яго, ні віны за ім аніякай. А вось пабег, і ўсё. I доўга яшчэ мучыцца яму з-за гэтага. А яшчэ ж баба Ганна торбачкі хопіцца...

— Ты но слухаеш мяне, а я табе бітую гадзіну расказваю.

— Слухаю, Гана, пра сабаку ты расказваеш, што ў вуллі па вашчыну, па мёд лазіў.

— Якія гэта вуллі яшчэ?

— Ну што на грушы былі.

— Ой, дурыла ты глухое, пянёк ты стары. Я табе пра Надзьку, пра дачку тваю. Гавораць, спуталася яна там з Брытанам рыжым.

— Рыжы ён, ну і што з таго? Вінаваты ён, што рыжы? Добры хлопец, не ў Барздыкаву пароду пайшоў.

— Табе ўсе добрыя, а аб дачцэ сваёй ты і не дбаеш. Тутачкі ж у яе Мацвей Роўда.

— Хто гэта табе сказаў?

— Хто сказаў... Во бацька, аб усім апошні дазнаецца... Вось Роўда хлопец добры, з галавою і адукаваны, і колькі ўжо ў халасцяках ходзіць...

— Ой, баба, здай назад, спыніся.— Махахей злосна рыпнуў гармонікам і паклаў яго на стол.— Каб я ў апошні раз у сваёй хаце пра Роўду чуў, ясна? Во парода, усіх ёй сасватаць і перажаніць трэба. Давай, толькі не Роўду. Сама ведаеш, што тут і да чаго.

— Ну, тушы тады святло, спаць будземо,— пакрыўдзілася баба Ганна.— Нешта ты пасля сваёй рыбалкі як з таго свету, і слова табе папярок не скажы.

— Кажы,— дазволіў Махахей.— А Надзьцы я напішу.

Але баба Ганна нічога яму не сказала, палезла на печ і яшчэ доўга масцілася там на чарэні, шамацела, шастала кухвайкамі, совала падушкаю. Цімох жа патупаў па хаце з кутка ў куток, дастаў з-за бажніцы пачак віншавальных адкрытак — на ўсе выпадкі, святы і даты: з днём нараджэння, вяселлем, Кастрычнікам, Першамаем, Новым годам і днём Восьмага сакавіка, проста так, без усякай даты. Віншую, і ўсё. Пералічыў, восенню купляў адразу ці не сотню, а цяпер засталося семнаццаць. Ён прыкінуў, што там за ўрачыстасці наперадзе, і рашыў: павінна хапіць. Нацягнуў на нос акуляры бабы Ганны і не зразумеў, ці то праясніла, ці то затуманілася ўваччу, паверыў: калі ў акулярах, павінна праясніцца, а тое, што плыве і мільгаціць нешта перад вачыма, гэта не ад акуляраў, яны тут не дапамогуць, гэта дзень, які пражыў ён сёння, не ўлёгся яшчэ, хістаецца, зыбаецца і плыве: «Дай, Джим, на счастье лапу мне... давай с тобой полаем при луне...» Быў у яго адзін знаёмы чалавек, імя якому Джым, дзе ён цяпер. У Амерыцы, кажуць, неграў вешаюць.

Махахей крадком прайшоўся ад стала ў куток, дзе стаяла скрыня старой яшчэ работы, акутая з бакоў жалезам, аздобленая ўзорамі. У той скрыпі быў самы дарагі іх з бабаю набытак, нічога, зразумела, каштоўнага, мо каму нават і проста рыззё. Але яны ішлі ад адной рэчы, што знаходзілася ў скрыні, да другой, як ад вяхі. да вяхі, і ляжалі. яны ў старой той скрыні, як пласты ўзаранай зямлі, захоўваючы ўсе прыкметы і нават пахі часу: іх маладосці, калектывізацыі, вяселля, вайны і міру, сённяшняга жыцця і падступаючай смерці. Наверсе цёплая ваўняная хустка бабы Ганны, састарэла мо нават таму, што не вельмі часта выпадала бабе Ганне ўбірацца ва ўборы. Вось і пажаўцела яна ў скрыпі і доўга яшчэ будзе ляжаць і жаўцець, бо цяпер такіх не робяць і не прадаюць. Яго, Махахея, дыяганалевае галіфэ, гімнасцёрка, у такіх цяпер таксама ніхто не ходзіць, і ён іх надзяе толькі на Дзевятае мая. А сёлета дык баба Ганна не дазволіла і са скрыні дастаць. Дзевятага мая ён зашыўся з мужыкамі ў бэз пад хатамі, дзе куры корпаюцца. Раз ды два наведаліся да Цупрыка, хораша. У каморах ды ў сцёбках пакалупаліся — яшчэ лепей, песню ўжо кінуліся спяваць. Раптам чуюць нейкі гвалт. Выскачылі з бэзу, па табе, жанкі на чале з бабай Ганнай, як чорт іх навёў.

— А вось ты дзе, і ўжо цёпленькі. I не сорамна, і вачэй не хаваеш. А мы з жанкамі ўжо стол на вуліцы накрылі. Думалі разам з салдацікамі сваімі пасядзець, а салдацікі ўжо даўно праз Цупрыка да Берліна дайшлі... Ой, вочы б мае на цябе не глядзелі...