Сяргей Грахоўскі - Сустрэча з самім сабою

У памяць наплывалі з туману мінуўшчыны асобныя дні яе маладосці, кароткага і горкага замужжа, у чырвоным зарыве і дыме, галашэнні, стрэлах і выбухах, неадольным страху і цярпенні накочваліся ўспаміны вайны. Яна адмахвалася ад іх, як ад жахлівых прывідаў, спрабавала засланіцца нечым святлейшым, але так і не здолела ўспомніць нічога радаснага ў сваім доўгім і горкім жыцці.

З нізкай цёмна-шэрай хмары пасыпаліся буйныя снежныя крупы. Яны балюча секлі шчокі і закляклыя рукі. Толькі цяпер агледзелася, што рукавіцы, пэўна, забыла ў тым аўтобусе. Яна ніяк не магла ўцяміць, куды ідзе — уперад ці назад,— усё было замглёнае і невыразнае, у рагах снежных круп часам мільгалі ўключаныя фары машын. А колькі да таго Новага Двара, і спытаць няма ў каго, толькі сякуць шчокі снежныя пісягі ды мільгаюць крывавымі вочкамі габарытныя агеньчыкі. Стаяць, адвярнуўшыся ад ветру, лягчэй, але ж трэба ісці, каб хоць да ночы дагрэбціся да якога прытулку. Аўдоцця зноў пайшла насустрач ветру. Ёй здавалася, што яна адна, як тычка, на гэтай дарозе і на ўсім свеце. А нехта ж гэтаю парою сядзіць у цёплай хаце і не дбае, што недзе адзінокая душа не можа прыбіцца ні да якага прытулку.

За што такая горкая старасць выпала ёй за ўсе пакуты, за дабро, якога яна ніколі не шкадавала людзям? Тут секанула балючая думка: «Сама вінаватая, дурніца, паверыла, паддалася на ўгаворы, захацела лёгкае жыткі, а, нічога не робячы, і чалавек нічога не варты. Захацела на сынавым ды нявестчыным хлебе давекаваць... Казалі ж колісь, што бог карае за дурнату і залішнюю дабрату. От і пакараў: ні двара, ні кала, рук няма за што зашчаміць. А ў сваёй хаце яны б яшчэ пракармілі яе. Чаго ж цяпер бедаваць, і ўпікнуць няма каго, і не пажалішся нікому. Нічога не вернеш і не перайначыш. Да горла падкаціўся тугі камяк, што і не пракаўтнуць, а па шчоках плывуць ці то кроплі расталага снегу, ці слёзы. Але трэба некуды ісці, каб на гэтай бязлюднай дарозе зусім не звіцца ад холаду. І яна пайшла далей, не адважваючыся папрасіцца, каб падвезлі, а сам ніхто і не думаў спыняцца.

Так яна са сваімі думкамі прайшла яшчэ кіламетры са тры і ўбачыла слупок з працягнутым, нібы рука, указальнікам: «Маленчыцы 2,5 км». Ёй здалося нешта знаёмае ў гэтай назве. Ці не сюды гэта некалі ездзіў яе Анікей на кірмаш? Здэцца, адсюль прывёз котную авечку. Яна дала добры прыплод. Тады і разжыліся на воўну і на кажухі, баранінай паскароміліся. Калі ж тое было? Ого-го! І не ўспомніць. Маладая была, скорая ў рабоце, а ручайкі чаго толькі не папаварочалі. Тады гаспадару паталаніла, можа, і ёй пашанцуе хоць заначаваць пад страхою ў гэтых Маленчыцах. І пайшла па расхлюпанай палявой дарозе.

Снежныя крупы ўжо білі не ў твар, а ў правы бок. У снежнай калатушы намоклі буркі, у галёшах хлюпала вада, дрыжыкі праціналі ўсё сухенькае цела, гарэў толькі твар і не сціхалі ў скронях звонкія малаточкі. Белая мітульга засцілала ўсё перад вачыма: ні тае вёскі не відно, ні лесу, што звычайна аблямоўвае ўсе палескія паселішчы. Часам выплывалі з белай крутаверці замеценыя кусты і прысады.

Аўдоцця з торбачкай за плячыма цаляла ў цвярдзейшыя каляіны, па якіх, відаць, зранку яшчэ ніхто не праехаў. Ісці было ўсё цяжэй і цяжэй: трымцела ўсярэдзіне, ногі станавіліся, як налівачы. Ці вецер, ці стома, ці нейкая немач хісталі Аўдоццю з боку ў бок, і яна маліла бога, каб толькі не зваліцца ў мокры снег, не зайсціся ў чужым полі, і ёй зноў успаміналася цёплая хата, дух свежага хлеба ў зырка напаленай печы, гул ветру ў коміне; а на чарэні дасыхалі яловыя трэскі — пахла смалою і лесам, на нізкім зэдліку перад лаваю перавязваў хамут яшчэ зусім малады яе Анікей.

Не сказаць, каб яна тады без памяці была закаханая ў яго, але так ужо выйшла, што не да доўгіх любошчаў было, паслухалася і стала з ім пад шлюб. Потым прысохла да яго, бо іншых не ведала, тройчы раджала яму дзетак...

Астаўся адзін Паўлічак. Усю душачку яму ўклала, усё дачыста аддала, як той казаў, і хату, і лапату, а цяпер адна аднэю, як хлудзіна ў полі, калываецца пад ветрам на незнаёмай дарозе. Куды яна ідзе і куды прывядзе. А ісці трэба, бо нічога не выстаіш: прысядзеш пачакаць адхлання, заклякнеш і не ўстанеш, замяце снегам, як тую купіну, да вясны ніхто не знойдзе і шукаць не будзе. Яна ж, як тая парушынка, згубілася ў гэтым вялізным свеце.

Шлёп-хлюп, хлюп-шлёп — ідзе Аўдоцця Кастрыцкая ў Маленчыцы... Як праз радно, паказалася антэна на даху. Прынюхалася — пацягнула з коміна бярозавым дымком.

Разбітая гусеніцамі трактароў і коламі грузавікоў селавая вуліца цягнулася на ўзгорак. Над голымі прысадамі стаяла высозная таполя з буслянкаю на саменькім версе. Амаль усе хаты былі пад шыферам, ашаляваныя і памаляваныя ў блакітны, зялёны і жоўты колер. Ад іх, здалося, пасвятлела вуліца, сцішыўся вецер, больш не хвастала шчокі снежная сечка. Уздоўж вуліцы замест студняў стаялі чыгунныя калонкі, бадай на кожным даху тырчала тэлевізійная антэна. Значыць, вёска не апусцелая, не занядбаная,— уцяміла змардаваная дарогаю і немаччу бабка Кастрыцкая. Можа, тут сельсавет ці цэнтр саўгаса. Іх жа цяпер куды болей, як калгасаў. Раней саўгасы былі толькі ў колішніх маёнтках, а цяпер усе заняпалыя гаспадаркі дзяржава ўзваліла на свае плечы і неяк сточвае канцы з канцамі. А ў гэтых Маленчыцах, відаць, канцы моцныя.