Сяргей Грахоўскі - Сустрэча з самім сабою

Ці вырасце з майго засеву тое каліва, якога шукае і прагне добрая і шчырая душа?

1

У гэты світальны час усе пасажыры ў аўтобусе спалі. Хто абапёрся на сумку, напакаваную батонамі і сушкамі, хто схіліў галаву на плячо незнаёмай суседкі, хто падклаў рукі пад лоб на жалезную спінку пярэдняга сядзення і калываўся на выбоінах яшчэ не расталай, у калатушы мокрага снегу дарогі.

У шафёрскай кабіне, каб не задрамаў вадзіцель, то гучна, то ціха іграў невялічкі транзістар. Толькі на апошняй лаўцы, сціснутая шыракаклубымі суседкамі, не спала невялічкая сухенькая бабка. Тонкія запалыя вусны часам варушыліся, нібы нешта шапталі, быстрыя, глыбока пасаджаныя вочы боязна азіраліся. Калі аўтобус падыходзіў да прыпынку, бабка выцягвала шыю і з апаскаю ўзіралася ў кожнага новага пасажыра. Рушыў аўтобус — яна спакайнела, а сон усё роўна не браў.

Абапал дарогі праплывалі голыя прысады, унізаныя сытым да бляску вараннём, мільгалі сустрэчныя грузавікі, абганялі вёрткія легкавушкі, здалёк у смузе праплывалі вёскі і вёсачкі з пасмамі дыму над комінамі, пахілыя стажкі сена, пры дарозе адскоквалі назад добра дагледжаныя аднолькавыя дамкі дарожных майстроў. Бабулька зайздросціла кожнаму, хто едзе ў свой дом, да радні, да добрых знаёмых, у цяпло светлых пакояў, дзе смачна пахне варывам, каго чакае мяккая пасцель, радасць сустрэчы з блізкімі.

І ўспамінаецца бабцы яе колішняя хата, стопка і хлеў, гародчык з вяргінямі пад акном, лапушыстыя грады, кучаравыя сланечнікі і чадны канапляны дух на ўзмежку, а яна бяжыць з даёнкаю па колкай расе. Падласка смачна меле жвайку. «Ану, уставай, галубачка». Ёй і цяпер, у сонным аўтобусе, пачулася, як звоняць у дно даёнкі цёплыя струмочкі малака, а ў загарадцы рохкаюць два падсвінакі, як з хлява цягне нашатырным духам гною і дажджавой вадой з пазелянелай кадушкі.

Гайдаецца аўтобус, цяжэюць павекі. І ўжо нешта вярзецца знаёмае на колішнім падворку: над ёю плыве ружаватая аблачынка, на сцежцы сустракае, трэцца аб ногі кот, пачуўшы пах сырадою. Зазвінела ўвушшу. Гэта ж яе Анікей кляпае касу і пускае колцы сіняватага дыму ад самасаду з саладкаватым пахам вішнёвага лісту. Прыгадалася, як у печы полымя ліжа чалеснікі і закіпае перад ім чыгунок дробнае бульбы, і сябе, неяк здалёк, угледзела, маладую, пруткую, быструю на нагу і прагнаю да работы: як упраглася ў яе недзе гадоў з чатырох, так увесь век і не вылазіць.

Аўтобус затармазіў, і яна прахапілася. У пярэднія дзверы ўсунулася шыракаклубая кабета ў зялёнай балонневай куртцы, з чырвонаю зашмальцаванаю стужкаю на рукаве. Яна трымала цыратовую кніжачку, нешта папытала ў шафёра, запісала, зычна і весела загаварыла:

— Пара ўставаць, граждане. Дома адаспіцеся. Хуценька прад'явіце білеты,— і пайшла ад сядзення да сядзення надрываць скручаныя і скамечаныя білеты.

Бабка замітусілася, замаргала маленькімі слязлівымі вочкамі, намацала ў кішэні старога паліто з аблезлым каўняром пакамечаны, ужо двойчы прастрыкнуты білет.

— А ваш, гражданачка, бялецік.

— Ёсцека, ёсцека, дзеткі, от, здацца, і ён,— яна падала рабенькую паперчыну, падобную на магазінны чэк.

— Ты што, бабка, праспала ці прыдурваешся? Табе ж трэба было сысці дзве гадзіны назад. У-у-га! Куды закаціла.

— Відаць, такі праехала... а калі праўду казаць, на болей грошай не выстарчыла. Усяго і было дзевяноста капеек. Можа, злітуешся, галубачка, з бальніцы ж я. Хачу дагрэбціся да свае стараны. Не скідай хоць да Новага Двара, а там, можа, як і дакалываюся.

— Ох, і хітры ж народ пайшоў: усе безбілетнікі з бальніцы едуць. Бачылі вы яе? Ды на табе яшчэ араць можна. Усё на дурынку ды на дармаўшчыну папрывыкалі,— і яна выцягла з кішэні раскудлачаную квітанцыйную кніжку.— Плаці, бабка, штраф! Вунь, чытала? Што напісана? «За безбілетны праезд узімаецца штраф у размеры 5 рэ». Усякла? — і яна растапырыла тлустую шэрую далонь.

— У мяне за душэю і капейкі нямашака. Трасі не трасі,— нічога не вытрасеш. Не гані мяне, начальніца, бо не дапаўзу, саўюся дзе-небудзь у полі. Не бяры грэх на душу. Не здалею ані. А гасудараву я нічагусенькі не вінная. Спаўна адрабіла за палачкі да вайны, і пасля яшчэ колькі год...

— Ты тут агітацыю не разводзь. Тваё шчасце, што не той час. За такія разгаворчыкі чырвонец шпілялі строгага рэжыму... Як твая фамілія, дзе жывеш? Гавары! Не хочаш мне плаціць, міліцыя спагоніць.

— Нашто табе мая хвамілія? Што яна табе зрабіла? Ну, Кастрыцкая я, Аўдоццяю празываюся, а тату Анісімам звалі. А дзе жыву? І сама, галубка, не ведаю дзе. Пішы — нідзе. Была хата, ды сплыла, была і радня, ды збегла да дня. У Новы Двор хачу дапаўзці, можа, хто злітуецца, пусціць пад страху, а там і да Балашоўкі недалечка.