Уладзімір Някляеў - Цэнтр Еўропы

Андрон прыцягнуў трубку да вуха.

— Кабінет прэзідэнта, — пачуўся ў трубцы немалады, але даволі цвёрды голас.

Андрона потам прабіла.

— Ну, адказвай, — падміргнуўшы, бадзёра штурхнуў яго ў бок Фрэнк Морган. — Кажы, што хочаш, я ўсё на сябе бяру. Пра галоўнае пытайся, бо часу ў цябе ўсяго сем мінут.

— Кабінет старшыні калгаса «Каруны» Андрона Сы­ цюка, — здолеў разняць здранцвелыя губы Андрон. — Як здароўе?

— Нармальна, — уздыхнуў прэзідэнт. — Хоць старасць, як у нас кажуць, не радасць.

— У нас таксама гэтак кажуць, — крыху свабадней сказаў Андрон, узрадаваўшыся, што знайшоў за што зачапіцца.

— Так, у нас шмат агульнага, — згадзіўся прэзідэнт.

— А сям’я як? — спытаўся Андрон.

— Нічога, мае ўсе ў Каліфорніі зараз, — сказаў прэзідэнт. — Там цяплей. А вашы дзе?

— Тут, у Карунах, — адказаў Андрон. — Жонка на ферме, а сын у школе.

— У вас вялікая ферма? — зацікавіўся прэзідэнт.

— Вялікая. I не адна, а цэлых восем, — уздыхнуў Ан­ дрон, успомніўшы, што гэтую зіму тугавата будзе з кар­ мамі. — У нас мяса­малочны накірунак.

— Мнагавата работы? — паспачуваў прэзідэнт.

— Хапае, — прызнаўся Андрон. — Рабочых рук не стае. Маладыя хлопцы ў армію ідуць, а назад пасля ў вёску амаль ніхто не вяртаецца.

— Міграцыя, — сказаў прэзідэнт. — Заканамерны пра­цэс.

— Міграцыя! — узлаваўся раптам Андрон. — Каб вы са сваёй праграмай «зорных войнаў» не насіліся, як ду­ рань з торбай, то ніякай бы міграцыі не было. Распусцілі б арміі, і ўсё. Мы тут за мір змагаемся, а вы…

— I мы змагаемся, — нервова перапыніў яго прэзідэнт.

— Чаму ж тады міру няма? — з’едліва спытаў Андрон.

— Як гэта няма, калі ёсць, — не згадзіўся прэзідэнт.

— Але ж няўстойлівы, на грані катастрофы, — набіраў голас і ўпэўненасць Андрон. — Ваенныя базы па ўсім све­ це раскіданы. Лакальныя войны амаль на ўсіх кантынен­ тах ідуць. I любая з іх у любы момант можа перарасці ў сусветную. Хіба не так?

— Так, — вымушаны быў згадзіцца прэзідэнт.

— Што ж рабіць? — з прамым падтэкстам паставіў пытанне Андрон.

— А хрэн яго ведае, — другі раз уздыхнуў прэзідэнт, і па ўздыхах лік стаў адзін­два на карысць Андрона. — Сам пра гэта думаю.

I тут сувязь абарвалася.

— Нармальны мужык, — голасам пераможцы сказаў Андрон, паклаўшы трубку і накрыўшы тэлефон далон­ ню. — Але хай падумае, яму за гэта грошы плацяць.

Тэлефон раптам зазваніў, Андрон падняў трубку.

— Хелло, — пачуў ён той жа голас, але ўжо ў англійскім яго варыянце, бо якраз у гэты момант Фрэнк Морган вырваў дроцік свайго электроннага перакладчыка. — Вы­ бачайце, зусім забыўся пра галоўнае ў вас запытацца.

— Пра што? — нечакана для сябе самога ўсё зразумеў і па­англійску адказаў Андрон.

— Як там Юткава вежа? — спытаў прэзідэнт. — Стаіць, не падае? Да неба колькі засталося?.. I ці не маглі б вы мне па сакрэту сказаць, навошта ўсё­ткі ён яе будуе?..

Андрону аж дух заняло. Ён вылаяўся па­нашаму, чаго прэзідэнт, дзякуй Богу, не зразумеў, і з грукатам кінуў трубку.

З прэзідэнтамі, хутчэй за ўсё, мала хто з нас асабіста знаёмы, таму вернемся давайце да Юткі Казубоўскага, дзеля якога і пачалі мы распавядаць усю гэ­ тую фантастычна­дакументальную, малаверагодную гісторыю. Звесіўшы ногі, сядзіць зараз Ютка на самым версе, на самым крайку сваёй вежы, а над русявай га­ лавою ягонай — так блізка, што можна, здаецца, рукой крануць, — праплываюць нізкія, шэрыя, мокрыя асеннія аблокі. Пара лістапада — сумнаватая пара, і, можа, праз тое на душы ў Юткі няўтульна, дрогка, прыцемна, нібыта ўвайшоў ён пасля доўгай дарогі ў настылую хату і ніяк не знойдзе запалкі, каб распаліць печ. Чаго Ютку сум­ на, хто яго ведае, хоць ёсць на тое прычыны — і няма прычын, а сумна іншым разам чалавеку і ні з чаго бы­ вае, проста так, з таго, што жыве. «Э, такой бяды, — ду­ мае Ютка. — Вось уздыму вежу за аблокі, дык і весялей будзе. Старана наша не надта сонечная, а над аблокамі заўсёды сонца. Кожнаму чалавеку трэба вежу сваю збу­ даваць, каб да яго падняцца…»

Бюлетэнь Ютку ўрачы закрылі, і зараз яму штодня прыходзіцца ўставаць рана­раненька, бо працуе цяпер Ютка праз сваю хваробу на лёгкай рабоце, паштаром. Кожную раніцу — замест таго, каб падымаць вежу, — даводзіцца яму ехаць у Смаргонь, браць там пошту і, вярнуўшыся, разносіць па дварах газеты, у якіх шмат пра што напісана, але мала што чытаецца, і пісьмы, якіх усе чакаюць, але амаль ніхто іх не піша, нібыта адразу пасля таго, як краіна стала пагалоўна адукаванай, тут жа ўсе і развучыліся пісаць. А якое, вы думаеце, трэба мець сэрца, каб штодня глядзець у вочы Броні Карун­ скай, якая, як на варце, чакае цябе каля весніц, у якой раскідана па далёкіх гарадах чацвёра сыноў і трое да­ чок, якіх яна, гаротніца, салдатка, удава, адна падня­ ла, не дала ім ні замерзнуць з холаду, ні памерці з го­ ладу, а яны цяпер — хоць бы адно пісьмо ў год на ўсіх сямёх, хоць бы адну паштоўку… І­эх, Броня, Броня, а ты яшчэ двух парсюкоў гадуеш, карову трымаеш з ця­ лушкаю і прадаеш штогод тых парсюкоў з цялушкамі нарыхтоўшчыкам, а яны ўсё морды перад табою кры­ вяць, каб цябе абдурыць: то вага ім не тая, то тлустасць не гэтакая, а ты, адна вінаватая, маўчыш, ківаеш згодна галавою, разводзіш рукамі — што ж, маўляў, зробіш, хоць бы ўзялі, прынялі, абы самой на кірмаш не цягнуцца, бо дзе той час возьмеш на той кірмаш, калі і парасяткі зноў на табе, і карова, і куры, і свае соткі, і калгаснае поле… А пасля, наслюнявіўшы пальцы, удоўж і ўпоперак пасе­ чаныя лёнам і бульбоўнікам, крапівою ды лебядою, за­ касцянелыя не столькі ад старасці, колькі ад сцюдзёнай вады ды сырой зямлі, ты пералічваеш старгаваныя гро­ шы і рубель да рубля, капейку да капейчыны складва­ еш у бляшанку з­пад галандскага масла, якое ні з таго ні з сяго прывёз табе некалі ў падарунак наймалодшы сын Павэлак — на, мама, пасмакуй галандскага масла, — а тую бляшанку хаваеш у склепе, у самым дальнім кут­ ку, у ямінцы пад кадушкай з засоленымі гуркамі… I на­ што табе, Броня, ламаць хрыбет, для чаго табе тыя гро­ шы, што і калі ты на іх купіш? Нічога і ніколі, проста няма як жыць, не робячы спрадвечнай сялянскай работы, няма як, перад суседзямі сорамна не трымаць парсюкоў, ды курэй, ды карову з цялушкай, калі на тое ёсць яшчэ, здаецца, сілы. А грошы — што ж, яны хіба лішнія, яны ой як могуць спатрэбіцца, бо раптам у каго з дзяцей суд ці няшчасце якое, прыляцяць дахаты, а тут Броня і да­ стане сваю бляшанку, і спытаецца, колькі там каму даць трэба, ці на суд, ці якому начальніку. Мала ўжо, Броня, работнікаў засталося ў вёсцы такіх, як ты, ці як Хведар Былінскі — вунь ён якраз сунецца з фермы, хаваючыся за кустамі, каб не ўбачыла баба, бо тая адразу дахаты яго пагоніць, а яму хочацца з Юткам пабыць, забрацца на ягоную вежу, сесці, звесіўшы ногі, засмаліць цыгар­ ку і пагаварыць альбо памаўчаць, гледзячы на восень­ скую, трохі пуставатую, але ўсё адно найпрыгажэйшую ў свеце, родную вёску… Здароў быў, Хведар, забірайся давай на вежу, пакуль дажджу няма, пасядзім разам, бо нешта аднаму сёння Ютку сумнавата, хутчэй за ўсё, праз сына свайго самотна, бо, здаецца, пакаціўся Ром­ ка каменьчыкам не з той гары і не ў той бок… Э, Ютка, не было б большай бяды, а гэту агораем! Ну падабаецца дзецюку апрануцца хораша, дым пусціць у вочы, дык хіба мы з табою ў свой час пра хромавыя боты з халявамі гармонікам не марылі?.. Не, Хведар, тут не тое, тут з душою нешта: пабыў хлопец два гады ў горадзе — і нібыта яго падмянілі… Э, Ютка, можа, яно і так, але нашто ўсё на горад валіць, нібыта там добрых людзей няма. Хіба ў вёсцы ў нас ніколі зладзеяў ды шэльмаў не было? А Ромка ж твой не злодзей, не шэльма, уся­ го толькі абэлтус, якому трэба мазгі ўправіць, а ты за­ мест таго вунь на якую работу яго ўладкаваў, дык хто ж вінаваты?..