Уладзімір Някляеў - Цэнтр Еўропы

Поп крутнуўся… І на плячах, і на грудзях, і са спіны быў ён для мужыка ягоных гадоў вялаваты, падабвіслы, але ўвесь, як і кашуля ягоная, белы, чысты.

Нічыпар паспрабаваў успомніць, хто ж казаў яму пра наколкі?.. Пра тое, што поп сядзеў, што быў ксяндзом… Ці не Казімір? Альбо Зэнусь?.. Але не ўспамінаўся нех­ та адзін, неяк так выходзіла, быццам казалі ўсе…

Усе пра аднаго казалі адно і тое ж… Чаго няма. Вось і вер людзям.

— І вам не сорамна? — азябла пацепнуўся поп, бо ў хаце, як заўсёды, не было горача. Антаніна амаль не паліла, гуг­ нела: «Сярод тыдня памрэш, дык не згніеш, пакуль пры­ еду». — Хіба можна гэтак з людзьмі абыходзіцца?

Нічыпар зусім не засаромеўся праз тое, што гэтак абыйшоўся з папом, і ўсё ж сказаў для прыліку:

— Выбачайце… Я не думаў, што…

Ён хацеў сказаць: не думаў, што вы распранецеся, — бо насамрэч не чакаў такога, але поп, апранаючыся, перапыніў яго:

— Вы думалі, што я бруднейшы за вас. Многія пра іншых гэтак думаюць. Нібы праз тое самі чысцей­ шыя.

Колькі гонару набраў адразу! Ну, памыліўся Нічы­ пар… А мог жа і не памыліцца, маглі плёткі быць не плёткамі… Вось калі б поп у наколках быў, дык цікава: распрануўся б?..

Наўрад ці…

— Не трэба іх клікаць, — паспрабаваў спыніць Нічыпар папа, які, ні на што ўжо не пытаючыся ў гаспадара даз­ волу, пастукаў у вакно і махнуў рукою ў падворак, каб заходзілі.

— Чаму не клікаць?..

Мокра прарыпелі, расчыняючыся, дзверы ў сенях.

— Гэта яны казалі, што вы сядзелі, што ксяндзом былі. Дык нашто вам…

— Заходзьце! — крыкнуў у сені, ці не пачуўшы, ці не захацеўшы пачуць Нічыпара, поп.

— Дык нашто вам д зеля іх старацца, грахі адпу­ скаць?.. — дагаварыў Нічыпар, але на гэта поп нічога яму не адказаў, бо адчыніліся дзверы з сяней у хату, і на па­ розе ўзнік, як і ўраніцы, Казімір, дапамагаючы перацяг­ нуцца цераз парог Зэнусю на мыліцах. Абодва, не рас­ пранаючыся, пракульгалі да печы і селі на лаву.

Зэнусь быў сівы, як лунь.

Казімір закашляўся — і кашляў, страсаючыся ўсім целам, доўга… Яго апошнімі гадамі моцна мучыла дыхавіца, і Нічыпара зноў здзівіла, што ён яшчэ жывы.

Поп сеў на сваё крэсла — пасярэднік паміж людзьмі і Богам…

— Халера на яе… — адкашляўшыся, сказаў Казімір. — Здароў, Нічыпар…

Нічыпар кіўнуў, лежачы:

— Бачыліся…

— Як ты?

— Не кашляю…

— А я во керхаю, халера на яе… Дактары кажуць: трэба ў шахты саляныя ехаць… Ды куды ўжо паедзеш…

Зэнусь паставіў мыліцы да печы і сядзеў, упершы­ ся рукамі ў лаву, позіркам — у падлогу, не гледзячы на Нічыпара.

— Вы б, можа, распрануліся… — прапанаваў поп. — Яно не горача, але ўсё ж… — І спытаў, убачыўшы, што яны не збіраюцца распранацца. — Дык што?..

— От жа, халера… — зноў зазбіраўся закашляцца Казімір, але не закашляўся, бо Зэнусь сказаў, не мяня­ ючы паставы і не адрываючы вачэй ад падлогі:

— Вінаваты я перад табой, Нічыпар…

Сказаў і змоўк, нібы чакаючы, што Нічыпар спытае: у чым?.. Нічыпар не спытаў, і Зэнусь стаў расшпільваць плямістую, падобную на вайковую, куртку:

— Зацёпла ўсё ж…

— А мне дык не… — абхапіў сябе за плечы Казімір, апрануты ў доўгае, скрозь выцертае паліто з шэрага сук­ на, якое насіў ці ні ад вайны. Да дзірак яно не знасілася толькі таму, што апранаў яго Казімір разы чатыры ў год, на вялікія святы, альбо тады, калі падзея здаралася ней­ кая выключная. Паколькі свята вялікага не было, зна­ чыць, выключнай падзеяй ён палічыў сённяшні візіт да Нічыпара, хоць калі ўраніцы прыходзіў, то быў апрану­ ты, як звычайна, у фуфайку. — Пры маіх лёгкіх яшчэ за­ студзіцца, дык адразу… — і ён дакашляў тое, што заста­ лося ад папярэдняга разу. — От халера…

Праз вузкае вакно насупраць печы раптам успыхнулі жаўтаватыя праменні вечаровага сонца, і ў іх шчыль­ ным, нібы пражэктарным, святле замітусіліся з пылам чырвоныя кропелькі, выкашляныя Казімірам. Поп рэз­ ка пасунуўся ад Казіміра і ягонага кашлю — ледзьве не перакуліўся разам з крэслам. Праз гэта яму стала няём­ ка, ён сказаў Казіміру: «Вы б курыць кінулі, дык лягчэй было б…» — і Казімір сказаў, кіўнуўшы: «Хутка кіну…»

Зэнусь расшпільваў куртку адной рукой, гузік за гузікам, і відаць было, як яму робіцца ўсё болей душ­ на і душна, а пад гузікамі яшчэ замок аказаўся, з якім ён ніяк справіцца не мог, але нарэшце адцягнуў язычок замка ад горла:

— Ху…

— Можаш не казаць нічога, — сказаў Нічыпар. — Мне не трэба.

Казімір адразу ўстаў з лавы, за плячо курткі пацягнуў Зэнуся:

— А я што казаў?.. Пайшлі!..