Уладзімір Някляеў - Цэнтр Еўропы

Дзверы аказаліся незамкнёнымі, Антаніна сёння надта ў горад спяшалася…

— У вас гэтакі дом на пяць пакояў, а вы ўсё на кухні пры печы, — прайшоў на чыстую палавіну поп, падаўшы голас адтуль праз хвіліну: — Дык я і абраз здыму…

— Здымайце…

Пяць пакояў на пяцёх сыноў… Але не лёс…

— За ім яшчэ і паперына нейкая, — вярнуўся поп з абразом і свечкамі, аддаў паперыну Нічыпару, абраз паставіў на столік каля канапы ў галаве Зэнуся. — А свечку ў што?..

— Хіба не ў рукі?..

— У руках загасіць трэба будзе. Вы ўстанеце?..

— Устану. Мне ўсё адно на вядро ўставаць…

— Тады падаслаць бы нешта, каб не капала… — Поп пашнарыў вачыма ў куце, дзе рукамыйнік вісеў і вядро стаяла, шукаючы чысцейшы ручнік.

— У шафе на паліцы чысты… Антаніна купіла…

— Панакупляла… — дастаў поп ручнік, пасцяліў на грудзі Зэнуся, прыпадняўшы і спрытна абгарнуўшы яго­ ныя рукі. — А крыж Антаніна не купіла? Чамусьці няма на ім крыжа…

Нічыпар зняў з шыі алюмініевы крыжык на зашмальцаваным да чарнаты матузку.

— Можа, мой можна?..

— Можна, чаму не… Толькі матузок я адрэжу? Няхораша неяк…

— Адразайце…

Знайшоўшы на прыпечку нож, поп адрэзаў матузок, паклаў крыжык на ручнік, паставіў свечку.

— Вы толькі глядзіце, як дагараць будзе. — Ці ўсё ж патушыць, заўтра запалім?..

— Няхай гарыць. Я ўстану…

— Ну то глядзіце, як будзе дагараць… — паўтарыў поп і, выходзячы, усё ж не стаў развітвацца. — Бадай, я паз­ ней яшчэ зайдуся…

Пазней ён не зайшоўся.

На паперыне, знойдзенай папом за абразом разам са свечкамі, было напісана, што грамадзянін Янчэўскі Нічыпар Рыгоравіч, знаходзячыся ў здаровым розуме і пры цвёрдай памяці, па смерці сваёй пакідае дом і ўсё, што ў ім, грамадзянцы Любцэвіч Антаніне Аляксееўне… Папера была падпісаная Нічыпарам, а ніжэй красавала­ ся пячатка Крыўскага сельсавета з подпісам стыршыні: маўляў, як яно тут напісана, так яно і ёсць. Вось чаму Антаніна, для якой не аднойчы падпісваў Нічыпар чы­ стыя паперы: то ёй трэба заяву за яго напісаць, каб пенсію яму пералічылі, то заяву тую перапісаць, каб грошы яго­ ныя ёй на пошце аддалі, — не хацела, каб прыходзілі Зэ­ нусь з Казімірам, бо раптам Казіміра следам за Зэнусем вінаваціцца пацягне і ён прагаворыцца…

Антаніна таксама была з Крыўя, але бясхатняя: бацька яе, калі аўдавеў, хату прапіў і пад плотам згінуў. А такі ж некалі хвэцкі мужык быў, на гармоніку граў… Дачка ягоная на бухгалтарку ў Гародні вывучылася і вышла замуж за гарадскога… Той гарадскі абдзеціў яе, траіх настругаўшы, і кінуў разам з дзецьмі. Паўпіралася, па­ гарбела баба — дзвюх дзевак і хлопца падняць… Цяпер гады пад пенсію, дык чаго ў горадзе ўпірацца? Вось яна і прыйшла да Нічыпара, калі ён злёг. Давай, сказала, так: табе зараз — мой дагляд, мне пасля — твая хата. І хоць дагляду таго раз на тыдзень, але нібыта дамовіліся. А яна не паверыла на слова, дакумент падрабіла…

Шэльма.

І Казімір шэльма… Раскашляўся тут… Даруй, Нічыпар.. Хто адзін раз напісаў, той і другі раз напіша.

Га, Зэнусь?..

Ды што хата!.. Лёс ты мой забраў, Зэнусь, а мне свой аддаў. Падмяніў… А Казімір распісаўся, што так і было!

І што за гэта Казіміру?.. Нічога. Як нарадзіўся старшынём сельсавету, так старшынём сельсавету і памрэ.

А Зэнусю што?.. Што табе за гэта, Зэнусь? Жонку з сынам страціў?.. Дык сам жа забіў! І не сваіх — маіх!.. І за гэта — нічога? І поп яшчэ казаць будзе, што ў цябе твар прасвятлеў?..

Як жа так?.. Га, Данута?..

Нічыпар паспрабаваў успомніць Дануту: якой яна была, як выглядала — не ўспаміналася. Помнілася толькі, што была, а болей не помнілася нічога. Так хваля ў воз­ еры помніцца, вецер у жыце, аблачынка ў небе…

А вось сын, маленькі Нічыпар, успомніўся… Быц­ цам бяжыць ён, бялявы, па полі ў далягляд, дзе вясёл­ ка вісіць, і ўсё на тым даляглядзе аж да небасхілу такое каляровае, светлае, святочнае, так хочацца туды дабег­ чы, а маці з бацькам — незразумела толькі: гэта маці з бацькам дарослага Нічыпара, які стаў маленькім, ці гэтыя бацькі ўжо ён сам з Данутай — крычаць ад хаты, яшчэ ад той, ад старой, не на праклятым месцы збудаванай:

«Нічыпар, Нічыпар!.. Сынок, сынок!.. Не вясёлка там, маланка!..» — і гэтак доўга яны па чарзе крычаць і крычаць, а Нічыпар бяжыць і бяжыць, хутчэй і хутчэй, бо першым быць хоча пад вясёлкай на даляглядзе, да якой з розных бакоў ужо бягуць і той маленькі Вазянкоў, якому, да­ росламу, звер галаву адгрыз, і той сакрэтны Вазянкоў, у якога старая маці пад Масквой і які, дарослы, каб з Зо­ сяй быць, надумаў Нічыпара замест Зэнуся пасадзіць, і маленькі сержант з лагернага канвою бяжыць, і Данута, і поп, і Антаніна з дзвюма дочкамі і сынам, і бацька яе з гармонікам, і Казімір з торбачкай золата, якое ў яго за­ сталося, хоць ён яго здаў, і Зэнусь, які яшчэ жывы, хоць ужо памёр, яго маланкай забіла, якая з вясёлкі бліснула, як жа гэта… га, Зэнусь?..