Уладзімір Някляеў - Цэнтр Еўропы

Калі б Антаніна любіла, дык даўно ўжо доктара б прывезла.

Калі б поп любіў, не паверыў бы Антаніне, што Нічыпару хутка капцы, і не пра золата ў яго выпытваў бы, а маліўся б за яго Богу.

Калі б Бог любіў, дык без папа, без Антаніны і кітайскага доктара на ногі б Нічыпара паставіў. Сказаў бы: «Ідзі, Нічыпар!»—і Нічыпар пайшоў бы.

Толькі куды? Хто і д зе яго чакае?.. Цэлае жыц­ цё прамінула — і ніхто, і нідзе яго не чакаў. Хіба што некалі — калгас, пасля — турма, і во цяпер — магіла.

Жах.

Ён адчуў жах, і поп адчуў жах ягоны, руку яму сціснуў, нібы шкадуючы: «Нельга, нельга без споведзі, вам чыс­ цей і лягчэй стане…»

Нічыпару рот жахам высушыла, ён ледзьве здолеў вусны сшорхлыя разняць: «Вады падайце…» — і калі адпіў з кубка, падбародак і падушку абліваючы, спытаў знясілена:

— Дзе?..

— Што: дзе?

— Дзе мне чысцей і лягчэй стане? Тут? Там?..

Поп паглядзеў на яго, як здалося Нічыпару, сумна.

— І тут, і там… Там жыццё вечнае, у жыццё вечнае нячыстым не ўвойдзеш.

— Веч­на­е… — заплюшчыў Нічыпар вочы. — Гэта ўсё абяцанкі­цацанкі, цёмна там, толькі сполахі нейкія. А тут… — ён разняў вейкі і ўтаропіўся ў папа. — А тут і праўда ёсць жыццё якое­ніякое. І вы зараз таксама пра яго думаеце, а не пра вечнае.

Поп падняўся, прайшоў да вакна і, адшморгнуўшы фіранку, з хвіліну глядзеў не падворак.

— Я думаю… не ведаю, як вам сказаць… бо гэта якраз не пра вечнае, а пра нашае якое­ніякое… — і поп скончыў нечакана, ад вакна павярнуўшыся. — Зэнусь сёння нараніцы спавядацца прыходзіў.

Ён так гэта сказаў, нібыта Нічыпар павінен быў здзівіцца са слоў ягоных і штосьці такое, здзівіўшыся, спытаць.

Нічыпар і не здзівіўся, і не спытаў нічога. Поп, таксама перамаўчаўшы, зноў прысеў.

— Забаяўся, што душа ў пекла… — Поп паківаўся ўзад­уперад, сціскаючы і расціскаючы рукі на каленях. — Паспавядаўся, а ўсё адно, кажа, страшна… Нічыпар, кажа, сніцца і сніцца… Дык зайдзі, кажу, да Нічыпара, раска­ жы тое самае, тады, можа, паспакайнее…

— Што тое самае?

— Тое, у чым ён на споведзі прызнаўся…

— Дык вы самі скажыце. Калі ён прызнаўся…

— Сам я не магу… Тайна споведзі.

Як для папа, дык паводзіўся поп усё ж дзіўнавата… Нічыпар павярнуў да яго галаву:

— Якога чорта я снюся яму? Поп перажагнаўся.

— Віна за ім…

— А… — вяла адмахнуўся, выпрастаўшы руку з­пад коўдры, Нічыпар. — Я не бацюшка, каб мне спавядацца. Дый калі яно ўсё было…

Цяпер ужо поп перапытаў, наструніўшыся.

— Што было?..

— Забіць ён хацеў мяне некалі… Дык хто каго не хоча?.. Каб не страх перад тым, што за гэта будзе, усе б адзін аднаго пазабівалі. І не праз баб, а проста так. А тут праз бабу…

— Праз Дануту?

— Праз яе… — заблукала на твары Нічыпара і прапала ў куточках роту нешта накшталт усмешкі, нібы пра тое, як ледзь не забіў яго Зэнусь, успомніць яму было пры­ емна. — Паляваць разам пайшлі, ён стрэліў, але толькі параніў. Во сюды, ззаду… — паказаў Нічыпар правае пля­ чо. — Данута яшчэ выбірала паміж намі, а як дазналася, што ён цэліў мне ў спіну, так і пайшла за мяне. Тады ён сам давай вешацца, з пятлі дасталі… Во жарсці!.. — рап­ там прыўзняўся на локці і выдыхнуў Нічыпар, зірнуўшы на папа няўцямна, так, быццам сам не верыў, што некалі ў ягоным жыцці магло быць такое. — І апусціўся на па­ душку. — Вы хіба не ведалі?..

Струна ў папу аслабла: ён ці то разгубіўся, ці ўсхваляваўся.

— Не ведаў… Не казаў ён на споведзі… А гэта ж грэх не меншы, самагубства… смяротны грэх…

— Усе мы ў грахах, — паспрабаваў супакоіць яго Нічыпар. — У адных грахах і болей ні ў чым. Бог да­ руе.

Поп не супакоіўся.

— Бог даруе нам, калі даруем мы… Даруе, калі пакаемся… І ён пакаяцца перад вамі хоча, але…

— Хто? — не стрымаўся Нічыпар. — Бог? Перада мной? То няхай пакаецца, яму ёсць у чым!

Папа сцяла. Ён нават у вакно зірнуў: ці не блісне з нябёсаў?..

Абліччам сваім поп трохі Вазянкова нагадваў, вучонага з Масквы, які, пакуль яго не пасадзілі, якраз бліскавіцы вывучаў — і Нічыпару ўспомнілася, як бліскавіцай забіла Вазянкова. Дзіўна: чым чалавек займаўся, праз тое яго і не стала. Хіба можа Нічыпара не стаць праз тое, што ён луг касіў ці поле араў?..

Хаця, калі падумаць, можа…

Вярталіся ў лагер з тайгі… Пехам амаль дзесяць кі­ ламетраў, бензін яшчэ на зэкаў паліць!.. Пасля работы ногі падкошваліся. Хто абсядаў, таму прыкладам у спіну! Не ўставаў, дык загадвалі цягнуць, як мёртвага — гала­ ва па камянях…

Ён ішоў у пары з Вазянковым, трымаючыся за пілу. Нічыпар за адну ручку, Вазянкоў за другую. Так, здавала­ ся, лягчэй, адзін аднаму не давалі ўпасці. Цямнела ўжо, і неяк хутка, імгненна навальніца сабралася. Першая ж ма­ ланка шась! — і ў пілу. Як змяя агністая па ёй слізнулала! А ўджаліла толькі Вазянкова, во дзівота… Нібы з ягонага боку джала ў яе было, а з боку Нічыпара — хвост.