Уладзімір Някляеў - Цэнтр Еўропы

З гэтага вынікала, што любіць Нічыпара няма каму, бо сам ён не любіў ні людзей, ні Бога.

А за што іх любіць, людзей?.. Тая ж Антаніна, калі ён на вядро ўраніцы схадзіў і перакуліў яго, злазячы, раззлавана пракінула: «Хутчэй бы ты памёр!..» Пасля, падлогу падмы­ ваючы, хітраваць пачала: «Не таму, што мне твая хата па­ трэбная, а каб не мучыўся: усё адно ты з сябе анічога до­ брага ўжо не вымучаеш. Толькі тое, што ў вядро».

Яна і ў царкву ці не для таго пайшла, каб папу ска­ заць, што Нічыпару хутка капцы. Скуль яна ведае: хут­ ка, ці не? Вяшчуння знайшлася…

Нешта рана яна сёння ў свой горад з’ехала… Толькі з царквы вярнулася — зазбіралася: сэрца ёй прыціснула, да доктара трэба. Якія ў нядзелю, хоць і ў горадзе, дак­ тары? Пабыла ў царкве, памалілася — сядай ды памірай, квахтуха…

Сэрца ёй прыціснула… Нічыпару вунь трэці дзень цісне — і што?.. Нічога. Яно цісне, ён трывае…

Калі б не напляла папу, што Нічыпар канае, той бы не прыпёрся: «Вялікдзень бліжэе, лепш да Вялікадня па­ спавядацца…» Думае, што Нічыпар скажа яму на спо­ ведзі, дзе золата схаваў. А як адчуў, што ўсяго яго ба­ чаць Нічыпар як голага, дык няёмка стала, дыму пачаў напускаць: «Вам Антаніна сёння нічога не казала?..»

Што магла сёння сказаць Антаніна?.. Тое ж, што й тыдзень таму. Глупства якое­небудзь бабскае. Ці што­ небудзь, ад некага пачутае.

— Сказала, што людзі любяць тых, хто любіць іх.

— І ўсё?

— Яшчэ сказала, што Бог любіць таго, хто любіць яго.

— Бог усіх любіць, — вялавата запярэчыў поп, і вы­ глядала на тое, што ён незадаволены Антанінай не таму, што не так, як мае быць, боскую любоў яна разумее, а па нейкай іншай прычыне.

Цікавы поп, таксама нікога не любіць. Робіць вы­ гляд, што Бога. Маладым, нешта скраўшы, адсядзеў два гады, да гэтай пары наколкі пад хламідай хавае. Пасля турмы прыдумаў, як жыць, каб не цягаць і не сесці, а самі прыносілі. Бацькоў меў з каталікоў, дык спачатку ў ксяндзы падаўся, а ў ксяндзоў, аказалася, цэлібат. Ён тады гоп — і поп. У праваслаўе перакінуўся, у адзіную святую веру. Матухну завёў… Нетутэйшую, з Гародні прывёз. Дзевак топча… Але таксама не тутэйшых, ас­ церагаецца: то ў Менск, то ў тую ж Гародню адскоквае. Кот марцовы.

Перад папом, гад зіны праз д зве пасля таго, як Антаніна ў горад падалася, Казімір прыцягнуўся. Спытаў, ці не прыходзіў Зэнусь? Дазнаўшыся, што не, павярнуўся на парозе: «Справы ў мяне…»

Якія ў яго справы? На печы тараканаў таўчы? Ён на чатыры гады старэйшы за Нічыпара. Але ж во цягаецца… Нічыпар ляжыць, а ён цягаецца, морда сельсавецкая!

Чаго Казіміру пра Зэнуся пытацца? І па што Зэнусю сюды на мыліцах кульгаць? Ні ён Нічыпару, ні яму Нічыпар не ў радасць. З часу, як Нічыпар злёг, ні разу не бачыліся — дык чаго раптам? Ці таксама закарцела пра золата дазнацца?..

Чмур.

Дурнота — яна, як туман: калі ўсклубіцца, дык над усімі.

Непрыязнь адчуваў Нічыпар да Зэнуся. Хоць абод­ ва лагернікі, абодва сядзелі, абодва ні за што… І нічога ж не зрабіў яму Зэнусь кепскага. Пеўня драўлянага на вільчык, з лагера вярнуўшыся, вырабіў. А вось непры­ язнь… Нават варажнеча, як і да Казіміра.

Чаму, га?.. Нібыта не павінна быць, а вось ёсць…

А Казімір як у хату зайшоў!.. Ні будзь здароў — ні каб поп над табой зароў. Нібы ўчора сустракаліся… За ўсю зіму ніхто і на падворак не зазірнуў, а тут — у хату адзін за адным.

Эх, шкада хаты, найлепшая ў вёсцы! З падворку — азерца з прысадамі, за адрынай — лес. Некалі на гэтым месцы панскі маёнтак стаяў, пан спаліў яго, уцякаючы, каб бальшавікам не дастаўся. І месца пракляў… Не дур­ ны быў, разумеў, што не вернецца.

Раптам падумалася: «Дык і я ж не вярнуся…»

Пасля вайны, калі калгас пачаўся, на падмурку ма­ ёнтка ўздумалі праўленне калгаснае збудаваць — не дабудавалі. Пад дах падвялі і нават пеўня драўлянага, Зэнусем вырабленага і ў сіні колер пафарбаванага, на вільчыку прыладзілі, каб прыгожа было і каб вецер паказваў, а на драўлянага пеўня вогненны з ветрам наляцеў — і пайшло ўсё полымем. Прычым, у нядзелю, якраз на Вялікдзень — з царквы тушыць кінуліся… З раёну дазнавацца прыехалі, хто падпаліў, а ўсе як адзін жагнаюцца: ніхто, само загарэлася. Месца праклятае…

Зэнуся арыштавалі. Нехта бачыў, як зверху, ад сіняга пеўня запалала. Не ад ветру ж…

Тры вянцы знізу, дзе­нідзе падсмаліўшыся, ацалелі, ды ніхто ўжо не тое, што будавацца там, а нават бёрны тыя браць не хацеў. Тады Нічыпар і папрасіў у сельсавеце: дазвольце мне на пажарышчы хату паставіць. Сельсавецкія пачалі яго, як няўцяму нейкага, адга­ ворваць, а Казімір, старшыня сельсавету, Зэнуся брат стрыечны, у адгаворкі не стаў гуляцца: «Калі хочаш, стаўляй».