Уладзімір Някляеў - Цэнтр Еўропы

Вандроўнік купіў адну тую белую ружу і паехаў у шпіталь. Дарогай, каб заняць час, думаў пра тое, як хо­ раша ўсё ён прыдумаў. З суніцамі, з ружай…

Авадзень, баючыся, што Бог пра яго не ўсё помніць, нагадваў Богу, як аднойчы поп з той вёскі, дзе нарадзіўся авадзень, папрасіў яго, авадня, дапамагчы збудаваць царкву, і як ён, авадзень, пастараўся. Тэхніку загадаў прыгнаць, цэглу і цэмент завезці і нават золата на па­ залоту… І як поп яму дзякаваў і бажыўся, што ўсе грахі яму, авадню, за тое будуць адпушчаныя.

Яшчэ авадзень нагадаў Богу, што падаваў міласціну. Часта, амаль заўсёды, калі здаралася напаткаць жабрака альбо жабрачку. Хіба Бог таго не заўважаў?..

У палату ўвайшоў доктар. Авадзень не ведаў яго, першы раз бачыў. Доктар падышоў да вакна, якое само расчынілася, і сказаў у вакно: «Храмы, што будуюцца не са свайго, не стаяць. Міласціна, якая падаецца дзеля сябе, не ратуе».

Авадзень хацеў нешта спытаць, але не ведаў, што, і не знайшоў, у каго. У расчыненае вакно ўляцела пару­ шынка і зазірнула пустата.

На калідоры каля палаты, у якой паміраў чмель, ся­ дзеў святар. Ён прыходзіў і сядзеў тут штодня ўжо тыдзень, чакаючы, калі чмель яго пакліча, каб далучыц­ ца да Бога праз таямніцу споведзі. Чмель не клікаў…

— Як сёння?.. — спытаў святар доктара, і доктар па­цепнуў плячыма.

Чмель адчуваў у сабе — там, дзе тое, што звычайна называюць душой — нязвыклы рух, нейкі такі, нібы ў ім, у чмялі, яшчэ адзін чмель і ўніз, і ўверх, і адразу ва ўсе бакі лятае, і стаў ціха да руху, да сябе ў сабе самім прыслухоўвацца: ці не пачуецца выразны гук?.. Але не: рух быў як адразу ўверх і ўніз і ва ўсе бакі — так адра­ зу ва ўсім, няўцямны ў сабе самім, і ў ім яшчэ нешта было і яшчэ нешта…

«А можа быць…» — падумаў чмель — і далей не стаў пра гэта думаць, падлавіўшы сябе на слабасці.

Вандроўнік згадаў, як везлі яго аднойчы гэтай да­ рогай — туды, дзе паміраў зараз чмель. Як правозілі на машыне хуткай дапамогі міма гарадскіх бальніц — і як ён кожнага разу спадзяваўся, што вось да гэтай бальніцы, не далей, і як у ім сціналася ўсё, калі да­ лей і далей, і ўрэшце да самай дальняй, у якую кла­ дуць з той хваробай, ад якой амаль непазбежна ка­ наюць, і як ён не мог выйсці, калі давезлі, з машыны, так абліўшыся ўспацелым страхам, нібы да ніткі вы­ мак пад дажджом.

Аўтобус, у якім ехаў вандроўнік, раптам ссунуўся на абочыну, і яго пачалі абганяць машыны: з сірэнамі, з міргалкамі — на шалёнай хуткасці адна, другая, дзеся­ тая, адна за адной… Чмель займеў славу ў чмяліным све­ це, але ў Айчыне сваёй быў біты камянямі, і вандроўнік падумаў у здзіўленні: «Няўжо да чмяля?..» Гледзячы ў пыл, узняты машынамі, ён успомніў, як прагнуў гэтага пылу, за што чмель яго і ўджаліў.

Чмель успомніў пра вандроўніка, калі ў падворак шпіталю пачалі ўкочвацца машыны: з сірэнамі, з мір­ галкамі — адна, другая, дзесятая, адна за адной… Чмель не чакаў, што яны да яго, ён наогул нікога не чакаў — і вандроўніка, пра якога ўспомніў. Толькі падумаў: «Ча­ му?..»

Увайшоў доктар і зачыніў вакно: «Я сказаў ім, што сюды на машынах нельга, але яны ўсё адно панаехалі».

«Хто яны?..» — спытаў чмель, і доктар адказаў, вы ходзячы: «Я ж кажу: машыны. Да авадня».

Перш чым зайсці да чмяля, вандроўнік зазірнуў да доктара. Спытаў, калі чмель памрэ?..

Доктар сказаў, што, можа, сёння. А, можа, дні праз тры.

— Ён баіцца? — спытаў вандроўнік.

— Усе баяцца, — адказаў доктар. — Але хто як. Вандроўнік папрасіўся ў доктара пераседзець крыху ў яго. Падумаць, як да чмяля ўвайсці, павітацца, што сказаць… Доктар сказаў: «Ён можа памерці зараз».

На калідоры вандроўніка пераняў святар.

«Скажы яму, каб паклікаў мяне, — з мальбою папрасіў святар вандроўніка. — Скажы, бо ён не разумее…»

Вандроўнік падумаў, што чмель не можа не разумець, і сказаў святару:

«Ён не можа не разумець».

— Вы даўно ў суніцы не хадзілі… — падышоў ванд­ роўнік да ложка, на якім паміраў чмель. Той узяў су­ нічнік, сарваў ягаду, раскусіў — і з куточку роту пака­ цілася, пакідаючы след на белай бальнічнай шчацэ, на падбародку, сунічная крывінка.

— Праўда… даўно… — даўка пракаўтнуў чмель, а ванд­ роўнік не ведаў, што рабіць з крывінкай: выціраць ці не?.. Паглядзеў на жонку чмяля, руплівую пчалу — тая зай­ малася ружай, ставіла яе ў вазу.

— Вытрыся, — сказала пчала чмялю. Той выцерся, паклаў каля сябе сунічнік і паглядзеў на ружу.

— Колькі і чаго кожнаму трэба?.. — спытаўся чмель не ў пчалы і не ў вандроўніка. І адказаў не ім. — Адно жыццё, адна смерць, адна кветка…