Уладзімір Някляеў - Цэнтр Еўропы

— Ты куды так рана?.. — спытаў Магамед, прыпаліўшы і з асалодай зацягнуўшыся нейкім прэлым, як ад згарэ­ лага бульбоўніка, калі яго ўвосені паляць, дымам. — На поле дзівосаў?..

От, морда татарская! Мала таго, што ні ўранні, ні ўвечары не вітаецца, дык яшчэ робіць выгляд, нібы кожны дзень каля ягонага гаўбца людзі па паветры ходзяць.

Мар’ян з адным татарынам у войску служыў. З чур­ кам, як у войску савецкім называлі ўсіх, хто з поўдня. Ці з Каўказа, ці з Сярэдняй Азіі, ці з Татарстану — усё адно… Чурка. І Мар’ян не разумеў: чаму чурка? Таму спытаўся неяк у таго татарына: «Як ты думаеш: чаму ты чурка?..» Не хацеў пакрыўдзіць, хацеў разабрацца. А той пайшоў і сержанту даклаўся: «Радавы Мар’ян Рутнянскі мяне зневажае». Сержант яго па пяць разоў на дзень чуркай абзываў — і яму хоць бы што. А Мар’ян спытаў: чаму? — пакрыўдзіўся. Вось і паспрабуй зразумець на­ туру татарскую.

— Не на поле дзівосаў, — крыўдліва сказаў Мар’ян Ма­ гамеду, глянуўшы на дэсантніка, які нецярпліва ткнуў пальцам у неба. — На неба.

Полем дзівосаў называлі яны між сабою рынак, на якім можна было знайсці ўсё, пачынаючы ад іржавага цвіка і сканчаючы новым, толькі што са складу, пісталетам.

— Шкада. А то б я з табой пашоў. Тапкі трэба купіць, босы во на гаўбцы… — Магамед падняў і апусціў адну, потым другую нагу, паказваючы, што напраўду босы. — І каўпак на машыну. З пярэдняга кола зляцеў. З левага. Можна, канечне, і без каўпака ездзіць, але жонка… Ёй жа трэба, каб блішчэла. — Ён махнуў рукой. — Ды ты сам ведаеш. — І раптам плюнуў раззлавана, затушыў неда­ курак. — Абрыдла ўсё!.. То каўпак, то гадзіннік! Вісеў­ вісеў, а ўчора гэх са сцяны — і ўшчэнт! А тут швагер якраз у гасцях. Кердык табе, кажа, Магамед. Калі пе­ рад юбілеем, а ў мяне юбілей праз тыдзень, ты ж ве­ даеш, гадзіннік гэкнуўся, дык пасля юбілею кердык. Прыкмета, кажа, ёсць такая, жалезная. А пасля пытае:

«Што табе падараваць на юбілей? Такое, каб паспеў на­ цешыцца?..» Я з хаты яго выгнаў, дык з жонкай скан­ дал. Накінулася: «Ты майго брата!.. Ён пажартаваў!..» А я ўсю ноч думаў, запала ў галаву: чым жа нацешыцца можна паспець? Ну, калі раптам і праўда кердык… І ні да чаго не дадумаўся. Ні да чаго, разумееш?.. — Магамед кінуў недакурак з гаўбца ў двор. — У доктара днямі быў, гузак нейкі на плячо ўскочыў, дык ён мне: «Кідайце курыць, даўжэй пражывеце…» Для чаго даўжэй, ты ве­ даеш?.. Чым бы ты цешыўся, калі б праз тыдзень кер­ дык?.. Ну вось чым, га?..

У Магамеда бліснулі і высахлі слёзы на сонцы. Коратка­коратка бліснулі і высахлі.

Мар’яну стала шкада Магамеда. Так шкада, што ён сам ледзь не заплакаў. Яму ж самому, калі швагру ве­ рыць, хутка кердык. Ці, можа, не хутка, а ўжо?..

Яго раптам торгнула, страсянула, як токам. Ён ажно ўспацеў, падумаўшы, што ўжо мёртвы. Але ўспомніў, што мёртвыя не пацеюць, і трохі супакоіўся. Не ведаў толькі, што адказаць Магамеду. Таму спытаў:

— На якім плячы ў цябе гузак? Магамед шморгнуў носам.

— На правым.

— А ў мяне на левым…

— І што?..

— Нічога. У мяне на левым, у цябе на правым…

— І што?

— Я ж кажу: нічога…

Мар’ян ступіў з падваконніка на пругкую пустату — з пустаты зноў на падваконнік. Магамед глядзеў на яго, нечага чакаючы, і Мар’ян павярнуўся да дэсантніка.

— Слухай, як цябе…

— Ніяк. Засакрэчаны.

— Ніяк дык ніяк… А суседа майго зваць Магамедам. Магамед падаў руку дэсантніку:

— Магамед.

Дэсантнік павітаўся з Магамедам неяк сарамліва… Ніякавата, мусібыць, знаёмячыся, паціскаць руку і ніяк сябе не называць.

— Яму можна з намі? — спытаў Мар’ян. — Ну, калі ў яго таксама гузак?

— Яму не з намі, калі на правым, — уздыхнуў дэсантнік, нібы спачуваючы Магамеду, у якога гузак не там, дзе трэба. — Вось калі б на левым…

— Якая розніца, калі гузак?

— Ёсць розніца.

— Якая? Гузак у мяне — гузак у яго.

— Розніца не ў гузаку.

— А ў чым?

— У месцы, якое ён займае. Так уладкавана.

— Што ўладкавана?

— Сам лад. Жыццё.

«Дык пераладкуй», — хацеў прапанаваць дэсантніку Мар’ян, але не прапанаваў, падумаўшы, што наўрад ці дэсантнік, няхай ён нават і ў балетках, мае паўнамоцтвы на пераўладкаванне жыцця.

— Не пашэнціла мне, — сказаў Магамед, зноў запаль­ ваючы. — Ды я нікуды і не збіраўся. Ні направа, ні на­ лева… — Прыкурыўшы, ён трымаў запалку, пакуль яна не дагарэла. — Жыццё, як запалка. Вось было — і дзе падзелася?.. Ні агню, ні дыму. — Магамед кінуў дапа­ лак і пацёр, паслініўшы, пальцы. — Толькі пячэ пры кончыку.

— Пайшлі! — нецярпліва торгнуў парашутныя стро­ пы дэсантнік. — Нам а дзевятай трэба ў штабе быць. А шлях не блізкі.