Уладзімір Някляеў - Цэнтр Еўропы

— Я не забіваў яго па палітычных прычынах.

— А па якіх?..

— Я казаў вам, па якіх. Але тое, што ён беларус — не палітычныя прычына.

— Тады якая?..

— Ну, можаце лічыць, эталагічная.

Шведскі следчы задумваецца і кажа: «Такой прычы­ны ў шведскіх законах няма».

Няма дык няма…

— У шведскіх законах і пажыццёвага зняволення няма.

Следчы не згаджаецца:

— Пажыццёвае зняволенне ёсць.

— Якое?

— 15 гадоў.

— І вы не бачыце супярэчнасці?

— У чым?

— У тым, што пажыццёвае — і 15 гадоў?..

Шведскі следчы не бачыць супярэчнасці ні ў адным шведскім законе. Бо для яго закон ёсць закон.

А для майго адваката — не. Ва ўсякім выпадку, не ва ўсім і не заўсёды. Таму ён спадзяецца, што мы выкруцімся, хоць праз нейкі новы закон раптам зноўку ўзнікла небя­ спека дэпартацыі. Але гэтым разам, тлумачыць мне ад­ вакат, не руціннай дэпартацыі, калі вывозяць за мяжу — і каціся ва ўсе чатыры бакі, а дэпартацыі з перадачай уладамі шведскімі ўладам беларускім з рук на рукі, як крымінальніка. Што азначае нават не дэпартацыю, а экстрадыцыю.

Выходзіла: адкуль я выехаў — туды прыехаў. А след­ чы страшыў, што найгоршае, што мяне чакае — пажыц­ цёвае зняволенне на 15 гадоў.

— Гэта не закон, а рашэнне ўраду, — нервова даводзіць мне адвакат, я ўпершыню бачу яго нервовым. Мусібыць, калі мяне вышлюць, Ражон яму не заплаціць, бо за што плаціць?.. — І яно не можа быць законам! Швецыя пе­ ранасычана імігрантамі, цяпер іх пры любой магчымасці будуць выпраўляць туды, скуль яны прыехалі. Найперш тых, каго на нечым за руку зловяць… Але ў рашэнні ска­ зана пра дробныя злачынствы, пра дробныя!.. Дык ня­ хай пакажуць мне закон, па якім забойства ў Швецыі — дробнае злачынства!

Не падобна, што адвакат сам верыць у тое, што ра­ шэнне шведскага ўраду ў Швецыі не закон. Фармальна не, але… Улада ўсюды ўлада.

Адвакат разумее, што не давёў нічога ні мне, ні сабе, таму кажа, што ў любым выпадку дэпартуюць мяне не заўтра, бо шведская бюракратычная машына — не

«Формула­1», і мы паспеем прайсці псіхіятрычную экс­ пертызу, а ўжо прызнанага хворым хай мяне хоць хто паспрабуе дэпартаваць хоць па якіх рашэннях ці зако­ нах. А ў тым, што мяне прызнаюць хворым, ён не мае сумневу. І не таму, што ў экспертах ягоны сябар, з якім пра ўсё дамоўлена, а таму, што любы чалавек, які жыў там, дзе жыў я, і лічыў сваё жыццё нармальным — хво­ ры і ёсць. Як след падумаўшы, адвакат прыйшоў да та­ кой высновы.

Развітваючыся, ён спытаў ціха, шэптам: «А вы там, дома, нікога, апроч ката, не забілі?.. Ды што вы так наструніліся, я жартую…»

Ён не жартаваў.

Вярнуўшыся ў камеру, я ўключыў тэлевізар. У выпу­ ску навінаў выступаў нейкі нацыяналіст. Худы, востра­ твары. Шведскія нацыяналісты пераважна худыя і назы­ ваюць сябе шведскімі дэмакратамі. І вось гэты шведскі дэмакрат, а насамрэч шведскі нацыяналіст, казаў якраз пра мяне, беларускага нацыяналіста. Не персанальна пра мяне, а ўвогуле пра такіх, як я… «Яны прыязджаюць да нас, крадуць, страляюць, а мы павінны судзіць іх па на­ шых законах, даглядаць і карміць у нашых турмах — за чые грошы? Я не згодны, каб за мае. І ніводны швед не згодны. Няхай іх судзяць і ў турмы садзяць дома…»

Востратвары нацыянал­дэмакрат глядзеў некуды міма камеры і прамаўляў так, нібы апраўдваўся. Не выглядаў ён перакананым, што кожны швед з ім згод­ ны. Нехта ж можа крык усчаць: «А гуманітарныя прын­ цыпы! А правы чалавека!..» Тут ёсць каму крычаць, тут кантораў па правах чалавека не меней, чым па ахове жывёлін.

Неяк прыснілася, быццам Вера прыехала і служыць ў такой канторы. Стаіць у пікеце на Södra Förstagatan з плакатам: «Здавайце забітых у пункт прыёмкі забітых». І Ражон каля яе з бел­чырвона­белым сцяжком круціцца, у мяне пытаецца: «Ты чаму забітага ў пункт прыёмкі не здаў?..» Я Ражна адпіхваю, бо што мне Ражон, хоць і з бел­чырвона­белым сцяжком, мне Веры трэба растлума­ чыць, што Södra Förstagatan — не Бангалор, што ўвогуле ў Швецыі дэмакратыя, тут забітых здаюць, куды захо­ чуць, а Вера адказвае, што так няправільна, бо, як хава­ юць на адным месцы, гэтаксама ў адно месца трэба зда­ ваць, вунь у нас жа здаюць у судмедэкспертызу…

Калі Веру з перарэзанамі венамі знайшлі ў яе адна­ пакаёўцы і адвезлі ў судмедэкспертызу, там напісалі, што спачатку ў Веры спынілася сэрца, а пасля ўжо яна набрала ванну і ўзрэзала вены. Таму так мала нацякло крыві…

Прычыну, па якой спынілася сэрца, судмедэксперты­ за не ўстанавіла. Не было прычыны. Доза алкаголю, які знайшлі ў крыві, прычынай быць не магла.