Уладзімір Някляеў - Цэнтр Еўропы

Я ўключыў…

Гішпанскі кронпрынц Філіп жаніўся з Летыцыяй Орціс. Нявеста, гішпанская тэлежурналістка, а цяпер прынцэса Астурыйская, магла б і сама рэпартаж правесці. Тады б не пачула тое, што пачула. Што вя­ селле — на ўсю Еўропу, і што з вясельнага стала мож­ на было б накарміць усіх бежанцаў, колькі іх у Еўропе ёсць… «Але есці з гэтага стала, які ломіцца ад яды і пітва ў крышталі і золаце, будуць не бежанцы, не галодныя дзеці, а згаладалыя і сасмяглыя Іх Вялікасці Кароль Гішпаніі Іаан Карл І і Каралева Сафія, Іх Каралеўскія Вялікасці Аўгусцейшыя Жаніх і Нявеста, Інфанта Алена Гішпанская і Герцаг дэ Луга, Яе Імператарская Вялікасць Галава Расейскага Імператарскага Дома Га­ сударыня Вялікая Княгіня Марыя Уладзіміраўна, Іх Вялікасць Каралева Галандыі Беатрыса І, Каралева Даніі Маргарыта ІІ, Кароль Грэцыі Канстанцін ІІ і Ка­ ралева Анна­Марыя, Кароль Бельгіі Альберт ІІ і і Кара­ лева Паола, Кароль Швецыі Карл ХVІ Густаў і Карале­ ва Сільвія, Кароль Нарвегіі Харальд V і Каралева Соня, Іх Каралеўскія Вялікасці Вялікі Герцаг Люксембургскі Генрых і Вялікая Герцагіня Марыя­Тэрэза, Герцаг Браганцкі Дуартэ…»

У кадры ўсё ззяла: камера плыла па белазубых усмеш­ ках, па каронах, па бліскучых эпалетах, дыядэмах, кар а- лях, па золатам вышытых паясах і стужках; было насам­ рэч каралеўскае, урачыстае і велічнае, вяселле, а голас за кадрам ператварыў яго ў немаведама што… У вадэвіль, у фарс, у анекдот…

Я ўявіў, як шведам, якія хоць і пытаюцца адзін у ад­ наго, ці варта ім карміць караля з каралевай, але ўсе ж любяць іх, такое чуць…

Голас за кадрам быў не проста знаёмы. Родны. Здавалася, ён гучыць дома. Даносіцца са Шведавай гары.

Жанчыну з гэтым голасам я не проста ведаў. Палову жыцця я ёю трызніў — палову жыцця яе кахаў…

На імгненне яна з’явілася ў кадры: «…і яшчэ 1600 дармаедаў з усёй Еўропы, якіх ахоўваюць 20000 паліцэйскіх…»

— Вера?

— Вера!

— Вера…

Не надта падобная на беларуску, нетутэйшая, праз што пабойваўся яе і касіўся ў яе бок выкладчык гісторыі Хве­ дар Міхайлавіч Дастаеўскі, які прывёў мяне з Настай на Дзяды каля Ўсходніх могілкаў, дзе мяне, прытручана­ га «чаромхай», міліцыянты, дубасячы, пацягнулі ў вара­ нок… і Наста ўбок адварочвалася, каб яе не пратурылі з інстытута, ды потым яшчэ бажылася, што ніхто не труціў нікога і не дубасіў, вось жа яна там была і ўся цэлая… а Вера, зусім жа незнаёмая, аднекуль з гушчару людскога як кінулася: «Вы што?!. Вы куды яго?!.» — і адбіла мяне ў міліцыянтаў, каб пасля згубіць са мной найлепшыя свае гады, маладосць, жаночае шчасце, недацалаваныя дні і недапешчаныя ночы, адстоеныя ў пікетах і адбеганыя ў цёмных ветрах, на якіх абяскрыльвала, стамляючыся ў бя­ сконцым чаканні, яе душа, растайвала і растайвала, састу­ паючы месца расчараванню і роспачы, яе надзея, глыбела і чарнела яміна адчаю, куды ўрэшце, праз мяне і ўсіх гэткіх самых недалэнгаў, як я, скочыла яна, спыніўшы сэрца і ўзрэзаўшы вены… — і ўсё гэта дараваць?.. не адпомсціць, не пакараць, не забіць за гэта нікога?!.

«Хто мне верне маё жыццё?!.»

Яна была не так, як звычайна, апранутая, размаўляла па­шведску, але гэта была яна — і гэтага не магло быць.

Я кінуўся да дзвярэй камеры: «Ахоўніка!.. адваката!.. следчага!.. доктара!.. Ражна!.. каго­небудзь…»

Мусібыць, я так не хацеў забойцам вяртацца ў Бела­ русь, гэтак хацеў вар’ятам застацца ў Швецыі, што на­ самрэч звар’яцеў.

Не ведаю, як яно так атрымлівалася, ніхто мяне гэ­ таму не вучыў і сама я не вучылася, але з дзяцінства я ўмела жыць і ў сабе, і ў іншых, пасяляцца ў некім, пачу­ ваючыся і сабой, і тым, у кім пасялілася. Рыбаю ў рыбе і вадою ў вадзе. Жывой у жывым і мёртвай у мёртвым. Хоць нічога мёртвага няма, мы проста называем гэтак тое, што, як нам здаецца, нежывое.

Першым, у кім я пасялілася, было жарабя. Вогненна-рудое з белай зоркай на лобе…

Стаяў сухі, спякотны ліпень. Гарэла жытняе поле. Па­ жар слаўся на ветры. Вецер закручваў языкі агню то ў адзін бок, то ў другі, нёс да мяжы і кідаў сабе самому за спіну, пераварочваў, з шумам і трэскам уздымаў да неба, скуль агонь падаў і паўставаў сцяной, у якой жарабят­ ка не знаходзіла выйсця, паратунку, хоць ён быў: це­ раз поле да ракі, дзе можна было зратавацца, пралегла даволі глыбокая канавіна, у якую трактарамі, калі поле аралі, сцягвалі камяні. Вогненнае жарабятка кідалася ва ўсе бакі — і руды агонь з усіх бакоў кідаўся на жарабят­ ка, якое ўжо задыхалася ад дыму і спёкі. Мне не было і шасці гадоў, я не ведала, як жарабятку дапамагчы, але я гэтак зратаваць яго хацела, што ўявіла, як сама пераско­ чыла б зараз праз тую пасму агню, што пераразае шлях да канавіны… і з апошніх сіл, задыхаючыся ад дыму і спёкі, тую пасму агню я пераскочыла, прабегла, збіваючы капыткі на камянях, па канавіне, кінулася ў ваду, ста­ ла прагна піць, піць, піць… і толькі тут адчула, што я не толькі я, але яшчэ і нешта іншае… тое жарабя, якое ледзь не згінула ў полымі.