Уладзімір Някляеў - Цэнтр Еўропы

Тлумачыць яму нешта пра тое, як беларусы ходзяць, азіраюцца? Ці як стаяць, быццам бацяны на балоце?.. Ці як зуброў сваіх заклёўваюць?..

— Па пакеце.

— Але ж гэткі пакет мог і ў рускага быць. Хіба не?

— Мог.

— І што тады? Забілі б рускага?

— Забіў бы рускага.

— А шведа?

— Што шведа?

— Шведа забілі б?

— Забіў бы. Чым вы, шведы, лепшыя за рускіх? Прыпёрліся да нас у Ваўкавыск…

— Куды?..

Што яму тлумачыць?.. Чалавеку, які толькі сёння дазнаўся, што ёсць такая нацыя — беларусы. І што як толькі адзін з гэтых беларусаў, пра якіх дасюль ён нічога не ведаў, сутракаецца з другім беларусам, так адразу кідаюцца яны адзін аднаго забіваць, — такая цікавая ў іх нацыянальная завядзёнка. Незразумела толькі, як пры за­ вядзёнцы такой жывых беларусаў амаль столькі ж, колькі шведаў?.. Таму следчы пытае:

— Беларусаў, вы кажаце, дзесяць мільёнаў?

— Амаль.

— І амаль у кожнай вайне нацыя знішчалася ад траціны да паловы?

— Прыблізна.

— І дзве вайны былі ў мінулым стагоддзі з пярэрваю ўсяго ў дваццаць гадоў, так?

—Так.

— І яшчэ, падобныя на войны, пасля войнаў рэпрэсіі былі?

— Былі…

Шведскі следчы шукае прычыну, па якой беларус мог забіць беларуса, і глядзіць на мяне няўцямна:

—Дык як жа тады вы, хто жывы, адзін аднаго любіць павінны!.. А вы — забіваць. Зуброў сваіх заклёўваць.

Я ўжо распавёў яму пра зуброў з бацянамі… Наогул жа я хацеў распавесці яму толькі пра Веру, пра тое, што адна яна — прычына ўсяго, але наўрад ці ён гэта зразумее.

У іх як?.. Падыходзіш ці ў кавярні, ці дзе заўгодна да любой шведкі і кажаш, я наўмысна завучыў: «Jag vill ha sex med dig». [3] «Jag vill ha sex med dig». «Я хачу заняцца з табой сексам». ( шведск. ) Вера ў адказ на такое, калі б у яе пісталет быў, адразу б стрэліла табе ў лоб над пераноссем, а для шведкі яно нармальна. Разглядвае цябе, ацэньвае… Калі згаджаецца, дык цягні ў бліжэйшы ложак, нават як зваць яе не пытаючыся. Калі ж не, дык адразу адскоквай і бо­ лей не падыходзь. А падыдзеш — гэта ўжо сексуальныя дамаганні, гвалт, паліцыя, суд…

Немаведама хто выдумаў, што шведскі секс — гэта калі ўтраіх. Ці ўчатырох, сям’я з сям’ёй. І ўсе адзін да адна­ го без ніякіх прэтэнзій. Нават дзяцей не разбіраюць, дзе чые… Маўляў, нарадзіліся — і дзякуй Богу.

Наўрад ці гэта выдумалі шведы, для якіх сям’я — гэта ўсе, цяперашнія і былыя, жонкі, усе дзеці ад іх; і ніяк нель­ га на Каляды ці Вялікдзень пра некага забыцца, пакінуць кагосьці, дарослага ці малога, без падарунка.

Мы самі й выдумалі шведскі секс. Як шведскі стол, які ніякі не шведскі.

Неяк мы з Верай расклейвалі адозвы супраць рэферэн­ думу па змене Канстытуцыі, Вера, спяшаючыся, наклеіла адну тэкстам да сцяны і, каб адозва не прапала, у Веры каліва не прападала, фламастарам пісаць на ёй тэкст па­ чала: «Беларусы! Нас мала! Галасуйце…» — але не паспе­ ла дапісаць «за Беларусь!», бо машына міліцэйская пака­ залася; гэта ўночы было, мы кінуліся наўцёкі, а назаўтра чытаем працяг на той адозве, нехта дапісаў: «Беларусы! Нас мала! Галасуйце за шведскі секс!» Усе астатнія адоз­ вы паздзіраныя, а гэтая вісіць.

Потым Вера так і расклейвала адозвы — тэкстам да сцяны. Хай, казала, пішуць, што хочуць.

Расказваць шведскаму следчаму, як здзіраліся разам з адозвамі нашы мары пра Беларусь? Распавядаць яму, як растайвала і растайвала, саступаючы месца расчара­ ванню і роспачы, наша надзея? Як глыбелі і цямнелі яміны адчаю? Як абяскрыльвалі, стамляючыся ў бяскон­ цым чаканні хоць нейкіх, хай маленькіх перамог, нашы душы? Як Вера даводзіла ўсім, што нельга перамагчы, выбіраючы паміж эвалюцыяй і рэвалюцыяй, што пера­ мога магчымая толькі ў выбары паміж свабодай і смер­ цю, — і як ніхто не хацеў паміраць?..

Я таксама паміраць не хацеў.

Мне абрыдла цягацца па бангалорскім балоце, змагаю­ чыся за незалежнасць краіны, якая і без таго незалежная, слухаць на мітынгах і шэсцях адны і тыя ж прамовы ад­ ных і тых жа людзей ды яшчэ сядзець за гэта па дзесяць­ патнаццаць сутак у пастарунках — і я выйшаў з Народнага фронту. Разлічваючы калі не на падтрымку, дык на разуменне, сказаў пра тое Веры, а яна перапытала: «Ты выйшаў з Народнага фронту?.. — і, не чакаючы адказу, адрэзала. — Гэта Народны фронт выйшаў з цябе!»

Я зразумеў, што зразумець Веру нельга — і я не хацеў паміраць. Таму апынуўся ў Швецыі...

Я расказваю пра ўсё гэта ўжо не следчаму, распавядаю адвакату, якога наняў мне Ражон, і адвакат — гэтаксама, як і следчы, не разумеючы, пра што я кажу, — супакойвае мяне: «Не бойцеся, у Швецыі смерцю не караюць».