Уладзімір Някляеў - Цэнтр Еўропы

— Мірон, не глядзі!.. — біла нагамі па падлозе і ўзвы­ вала не сваім, драўляным голасам маці. — Не гля­я­дзі, Мі­ро­о­н!..

Калыска была не глухая, бакавіны яе былі жардзяныя — і стаяла калыска каля ложка насупраць печы.

Сівакоўскі сапраўды падаўся на падворак Альбіны, болей падацца яму не было куды — пры міліцыянтах і гэбісце ў вёсцы хто б яго пусціў?.. Ён забег у пуню, на нажы сячкарні разрэзаў путы на руках, выбіў акно ў хаце, узяў Яромхаву стрэльбу, зноў забраўся ў пуню, на гарыш­ ча — і адтуль адстрэльваўся ад міліцыянта і вадзіцеля, таксама міліцыянта. Тыя пастрэльвалі па пуні вяла, ад дрывотні, здалёк… Зрабіўшы сваё, да іх далучыўся на­ еты, напіты і нагулены гэбіст, якому таксама не хаце­ лася надта геройстваваць, грудзьмі кідацца на стрэлы, і ён прыдумаў пуню падпаліць. Міліцыянт­вадзіцель прынёс бензіну, гэбіст накруціў анучу на лёгкую ся­ керку, што тырчэла ў пні на дрывотні, абліў, загадаў напарнікам страляць з аднаго боку пуні няспынна, сам падпоўз з другога, запаліў факел і ўскінуў яго на саламяную страху… Сівакоўскі з пуні не выйшаў — да каго і да чаго было выходзіць?.. Жыўцом згарэў, бо страляў яшчэ, калі ўжо гарэла.

На пажар набеглі людзі, але толькі хату палівалі ва­ дой, каб ад пуні не загарэлася, якая так шугала полы­ мем, што не падысці.

— Бадай бы ты духу не ўказаў… Бадай бы ты спруцянеў… Бадай бы ты апрогся… — упёршы локці ў калені і сціснуўшы кулакамі галаву, ківаючыся з боку ў бок на пні на дрывотні, пасылала праклёны Альбіна не­ вядома каму…

— Значыць, так, бабы, — сказаў гэбіст, ад’язд жаю­ чы. — Зрабіць я для вас магу толькі тое, што магу. Цябе, Альбіна, магу пасадзіць, але садзіць не стану. Лічы, што згарэла твая віна ў пуні, так што пуні не шкадуй. А праклінаць мяне можаш, колькі хочаш. Не ты адна — і мне не шкодзіць.

— Бадай бы ты згарэў… Бадай бы ты… Бадай…

— А з табой, Насця, складаней, — не стаў слухаць гэбіст заведзеную, як патэфонная кружэлка, Альбіну. — Калі б твайго мужыка ў раёне судзілі, звычайным судом, а яго ў вобласці і тройкай… У рашэнне тройкі я не па­ лезу. Ты ў свой бабскі розум не возьмеш, што такое ра­ шэнне тройкі. Знізу змяніць яго ніхто не можа, а зверху ніхто не захоча. Хто такі твой мужык, каб пра яго звер­ ху падумалі?.. Ніхто, Стаўбун. Тут не пра такіх не дума­ юць… Так што давядзецца чакаць.

— Чаго чакаць?.. Вы ж казалі…

Маці паглядзела на Альбіну і заплакала.

— Мала што я казаў… — хмыкнуў гэбіст. — Ты бо­ лей слухай, асабліва перад тым… Як сёння на свет на­ радзілася…

— Ма­ма… — сказаў маленькі Мірон на руках у маці, якая ўжо яго не адпускала, як ім баранілася. І праз паўзу яшчэ сказаў, гледзячы на гэбіста: — Та­та…

Гэбіст начыстую здзівіўся.

— Глядзі ты! Колькі яму?..

У маці адразу высахлі слёзы.

— Загаварыў… Чуеш, Альбіна, загаварыў!..

— Бадай бы ты… — стоячы, ківалася з боку ў бок Альбіна.

— Ну, стаўбунчык, расці вялікі… — пацягнуўся гэбіст паказытаць маленькага Мірона, але маці адвярнулася, засланіла… — У мяне таксама расце, больш за два гады яму, а не гаворыць… Чаму не гаворыць, га?

— Няма з кім, — сказала, ківаючыся, Альбіна.

— Ты чаго ківаешся? — уз’ятрыла гэбіста. — Расківалася!.. Я магу тое, што магу! Рапарт напішу, гільзу дашлю!.. А мог бы не пісаць і не дасылаць, яно мне трэба?.. Ды няхай глядзяць, а то панаехалі з дыпломамі!.. А вы чакайце.

— Чаго чакаць?.. — зноў спытала маці.

— Чаго­небудзь! — адрэзаў гэбіст, ідучы да машыны. — Усе чаго­небудзь чакаюць.

Чакаць давялося доўга — маленькі Мірон і гаварыць навучыўся, і лічыць, і чытаць, і пісаць… Навучыўшыся ўсяму гэтаму, ён смутна адчуваў, што страціў нешта больш істотнае, болей важкае, чым здабытае ўменне лічыць і чытаць, але не мог усвядоміць, што? Проста адчуваў, што страціў… Асабліва пранізліва адчувалася гэта тады, калі маці пыталася: «Міронька, дзе наш баць­ ка, калі ўжо вернецца?..» — а ён зусім не ведаў, што ад­ казаць.

Ён неяк падумаў: «А што страціў Яромха, якога не стала?.. Уменне гаварыць, лічыць і чытаць?.. Ці нешта большае, ці нічога не страціў?.. Яромхі нібыта няма — і ўсё ж ён ёсць, а бацька нібыта ёсць — і ўсё ж яго няма… Абодва яны далёкія, як другое і трэцяе сонца над ней­ кай планетай, а ўсе астатнія жывуць, як жылі — і толькі тое і адбываецца…»

За час, пакуль чакалі бацьку, шмат чаго адбылося — маленькі Мірон сястру займеў. Да таго ж не малодшую, як яно звычайна бывае, а старэйшую, з якой прыехала аліменты шукаць першая бацькава жонка. Дазнаўшыся, чаму няма аліментаў, яна адразу яшчэ некуды заспяшалася, а Ефрасінню, Хрузьку пакінула. «Няхай у вас пабудзе, куды мне з ёй?.. Ні начаваць няма дзе, ні карміцца чым…»