Уладзімір Някляеў - Цэнтр Еўропы

— Што?!. — перасмыкнула Мірона і, стрэліўшы ўгору, ён кінуўся на люд зей, якія расступіліся — і Мірон аказаўся тварам да твару са сваёй жонкай з сынам на руках. На імгненне ён аслупянеў, але толькі на імгненне, бо ў ім ужо ўскіпела шаленства, плёхнула цераз край. — Дахаты! Заб’ю! — збялела замахнуўся ён на жонку з дзіцем, ды тут Яромха наскочыў ззаду і збіў Мірона з ног, распластаў на зямлі, закруціў яму руку з пісталетам за спіну, а Наста абмінула іх абодвух і пайшла да царквы. У белай сукенцы і белай хусцінцы, прыціскаючы да сябе дзіця, яна падымалася па лесвіцы ўсё вышэй і вышэй, а

Мірон, асядланы Яромхам, выварочваў шыю, глядзеў ёй услед і сплёўваў зямлю на зямлю…

— Мірон! — крыкнуў бацюшка. — Я дзяка ў Менск да начальства пашлю, ты яго не чапай! Як вернецца, будзем далей разбірацца!..

Папу Мірон нічога не адказаў, да Яромхі сказаў ціха, але так, што ўсе пачулі:

— Разбяруся я з табой, Альбін.

Больш за трое сутак, пакуль ехала з Менску началь­ ства, прабыў маленькі Мірон з маці і бацюшкам у царк­ ве. «Ішла б ты, Наста, не змучвала дзіця», — казаў ба­ цюшка, а маці адказвала: «Не пайду, ведаю я яго, вы не ведаеце.» Каля царквы, па чатырох баках пагорка, змя­ няючы адны адных, удзень і ўноч стаялі людзі.

— Твой бацька кажа, што Бога няма, а Бог ёсць, — люляў Мірона на руках, калі маці стамлялася і засынала, бацюшка. — Бог­бацька, Бог­сын і Бог­дух святы, усе ў адным. Не разумееш, як яно так?.. Тут не разумець трэ­ ба, а верыць, адчуваць, і ў што паверыш, што адчуеш — тое і будзе. Давай я на званіцу цябе падыму, каб адчуў, адтуль Бога ва ўсе бакі відаць.

Начная званіца была высокай, а неба начное яшчэ вы­ шэйшым, і ў ім блукалі зорныя туманы, скрозь якія, як скрозь марлю, цадзілася густое, нібы малозіва, сінім­сіняе святло. З небасхілу яно лілося на ўзвышшы, на пагоркі і сцякала па іх, заліваючы лагчыну, у якой хаваліся Ка­ руны. Плылі, патаналі ў гэтым святле і парушаны замак з адною кутняю вежай, і касцёл без крыжоў, і Мястэч­ ка без сінагогі, і сады, і палеткі, і хаты, уся вёска ўздоўж рачулкі ад Татарскай вуліцы да прошчы, да Трох — з ад­ ной паваленай — Бяроз. Зорны вецер гнаў зорныя тума­ ны, неба пакалыхвалася і працякала над царквой, і царк­ ва пакалыхвалася і праплывала ў небе, і ў ёй і разам з ёй пакалыхваліся, працякалі, праплывалі бацюшка, маці, Мірон — усё і ўсе адно ў адным, і бязмежная, несупын­ ная плынь гэтая адчувалася, як жыццё, і была, мусібыць, Богам, якога відаць было ва ўсе бакі.

На званіцы вісеў звон і стаяў кулямёт.

«Калі тут звон, навошта кулямёт? — стараўся хоць крышку ўсвядоміць сябе самога ў Боскім свеце і сам свет гэты зразумець маленькі Мірон. — Няўжо Бог сваё жыт­ ло без кулямёта абараніць не можа? Ці не Боскае гэта, а бацюшкава жытло, таму бацюшка яго і бароніць?.. Але чаму тады бацька, вялікі Мірон не бароніць жытло сваё, а разбурае чужое?..»

— Як розніца ёсць паміж чалавекам і дрэвам, так розніца ёсць паміж чалавекам і чалавекам, — прамовіў бацюшка, глад зячы анёльскія куд зеркі маленькага Мірона і гледзячы ў сінім­сінюю далеч на прошчу, на Тры, з адной паваленай, Бярозы. І тут на вачах бацюшкі і Мірона, на вачах маці, якая паднялася на званіцу, яшчэ адна Бяроза, далейшая ад паваленай, без навальніцы і ветру, у нерухомай цішыні пахілілася, хіснулася ўзад­ уперад, нібы выбіраючы, куды і як упасці, і павольна, як ліст злятае, пачала завальвацца, падаць, страсаючы з сябе сіняе святло — і легла ўздоўж дарогі. «Ух…» — выдыхнула яна, як ад нечага вызвалілася, і выдых яе прашапацеў над лагчынай, над рачулкай, над садамі з палеткамі, над усімі Карунамі ад прошчы да канцавой Татарскай вуліцы…

— Што гэта?.. — спалохана спытала маці, на якой су­ кенка з хусцінкай зіхацелі халоднай сінню, і маці зда­ валася незямной, падобнай на жыхарку тых планет, над якімі ўзыходзяць па два і па тры сонцы. — Як гэта — без навальніцы, без ветру?..

— Так… — уздыхнуў бацюшка. — А чалавек як?.. Час настаў.

— Ой, не!.. — Маці ўзяла ў бацюшкі і стала люляць і лашчыць маленькага Мірона. — Спі, ты чаго не спіш, сынок?.. Ой, не, гэта знак, штосьці станецца, будзе не­ шта адразу, як дзяк вернецца…

Аднак вярнуўся дзяк — і нічога такога адразу не сталася. Вялікага начальніка з Менску, які сам ехаў і дзяка вёз на бліскучай чорнай легкавушцы, а за лег­ кавушкай на запыленай палутарцы трэсліся салдаты, перанялі каля прошчы габрэі з татарамі, перагаварылі з ім — і начальнік загадаў здаць усю, якая ёсць, зброю і сабрацца на сход.

Зброю не здаў ніхто, на сход сабраліся ўсе. На сходзе начальнік аб’явіў, што хоць Бога і няма, але царква ў Карунах пакуль застаецца, бо пытанні рэлігіі не выра­ шаюцца наскокам, і свядомасць карунцаў будзе пад­ цягвацца да свядомасці ўсіх савецкіх людзей паступо­ ва… Салдаты тым часам, шукаючы зброю, ператрасалі двор за дваром.