Уладзімір Някляеў - Цэнтр Еўропы

— Мірон! — надрыўна ўслед бацьку крычыць маці. — Мірон, стой, сын твой забіўся!..

Бацька, ідучы падворкам да вуліцы, дзе чакае яго Яромха, з якім пасля стрэлу ў Наратоўскім лесе не­ спадзявана пасябраваўся ён больш, чым з франтавым сябрам сваім Мацеем, нават не паварочвае галавы.

— Божа ўсемагутны, Божа літасцівы, што ж гэта та­ кое?.. — сама плача маці, супакойваючы плач Мірона. — Што ж будзе, што будзе?..

Мірон, у якім не замглілася яшчэ дапершаўспамінная памяць, плача, ведаючы, і што гэта такое, і што будзе… Чатыры дні таму бацьку выклікалі ў вобласць — туды, адкуль прыслалі. «З чаго ты ўзяў, што можаш не вы­ конваць устаноўкі?.. Чаму ты думаеш, што ў сельсавеце тваім могуць быць і царква, і касцёл, і мячэць, і сінагога?..

Тыдзень табе даём, каб разабраўся!..»

Дзвярэй у кабінеце, дзе бацьку ўпікалі, што не вядзе барацьбу з Богам, было двое: праз адны ўваходзіш і вы­ ходзіш, калі ўсё абыйдзецца і выпусцяць, а праз другія выпраўляешся туды, скуль цябе ўжо ніколі і ніхто, апроч Бога, не дагукаецца. Тыя другія дзверы былі абцягну­ тыя арэхавага колеру скурай пад колер сцяны, іх цяж­ ка было ўбачыць, заўважыць, але ўсе пра іх чулі, ведалі і адразу заўважалі, упіраліся ў іх паглядамі і маліліся:

«Госпадзі, хоць бы не туды!..»

Знадворку за тымі дзвярыма, калі ў кабінеце засядалі, дзяжурыў, чакаючы свайго, чорны варанок.

Татарскіх двароў было ў Карунах з тры тузіны, усе на адной, канцавой Татарскай вуліцы, двароў габрэйскіх — утрая менш, усе ў сярэдзіне вёскі, у мястэчку, якое гэтак, Мястэчкам, у вёсцы і называлася. Мячэць і сінагога былі невялічкімі, з дошак ды плашак; татары і габрэі пасля гаворкі з вялікім Міронам самі іх разабралі і перанеслі ў лес, тэрыторыя якога адносілася ўжо да лясніцтва, а не да сельсавета, і з ляснічым і леснікамі татары з габрэямі неяк дамовіліся. З касцёлам старшыня сельсавета такса­ ма разабраўся, бо ксяндза ў касцёле з вайны не мелася, збег ад страху перад бальшавікамі і не вярнуўся, і палякі, як называлі сябе тутэйшыя каталікі, насуплена, спадыл­ ба глядзелі, як вялікі Мірон са сваёй хеўрай скідвае з касцёла крыжы і крычыць з верхатуры: «Бальніца тут будзе! Баль­ні­ца!.. Лячыцца тут будзеце, а не опій піць, маць вашу перамаць!..»

Заставалася царква. Не так нават сама царква, як поп, талакняны лоб, які пра Міронавы праблемы з начальствам, пра арэхавыя дзверы ў абласным кабінеце і слухаць не захацеў. «Крані толькі святыню! Паўтысячы гадоў яна тут стаіць, да цябе стаяла і пасля цябе стаяць будзе!..»

Да белай, высокай, узнесенай ледзь не ў неба камя­ ніцы на крутым пагорку над рачулкаю Мірон, Яром­ ха, Мацей і Ютка ішлі даўжэзнай вясковай вуліцай пад сцішаную лаянку і праклёны. Праваслаўныя карунцы былі не большымі хрысціянамі, чым карунцы­каталікі, хутчэй яны, як і ўсе беларусы, былі паганцамі, але ў іх быў поп, бацюшка.

— Не падыходзьце! Не змушайце грэх на душу браць! — крыкнуў бацюшка з пагорка, па якім узбягала да царквы старадаўняя, як і царква, як і Карунскі замак цераз ра­ чулку ад яе, з камянёў выкладзеная лесвіца. Стагоддзе за стагоддзем па лесвіцы гэтай падымаліся карунцы да царквы, хрысціліся ў ёй, вянчаліся, адпяваліся… Замак за царквой, ад якога адна кутняя вежа засталася, пару­ шыла ў першую сусветную вайну руская артылерыя, а царкву ніхто не крануў: ні крыжакі, ні татары, ні шве­ ды, ні палякі, ні немцы…

«Тра­та­та­так!.. Тра­та­та­так!..» — пратататакала з царкоўнай званіцы, калі вялікі Мірон з хеўрай, не звяртаючы ўвагі на крыкі бацюшкі, ступілі на першыя прыступкі лесвіцы — і над галовамі іх прасвісталі кулі.

— З кулямёта?.. — здзівіўся Мірон. — Дзе ён куля­мёт узяў?..

— А то няма дзе… — адступіў з лесвіцы, падымацца па якой яму і не хацелася, паштар Ютка. — Тут кулямётаў гэтых… І ад першай вайны, і ад другой. Поп ваяваў на першай. Дый дзяк таксама, ён і палівае…

Мірон сплюнуў і дастаў пісталет.

— Поп, дзяк, так­растак!.. Мацей і Яромха на лесвіцы застаюцца, а мы з Юткам з тылу зойдзем.

— Не пайду, — сказаў Ютка, уцягнуты ў барацьбу з Богам толькі праз сваё швагерства з Мацеем.

— Як не пойдзеш?

— А так… Глядзі вунь, што на вуліцы…

На вуліцы, каля павароткі да царквы, зразумеўшы, што бацюшка з дзякам збіраюцца трымаць асаду, пачалі збірацца людзі. Пакуль іх было няшмат, але нясмела, асцярожна, па адным яны падыходзілі і падыходзілі, мужыкі і бабы, пераважна бабы…

— Назад! Па хатах! — замахаў на іх пісталетам Мірон. — Разысціся, я вам сказаў!

— Супакойся, сам надта ўжо разышоўся!.. — адчуўшы, што ёсць сіла на сілу, гукнуліся з вуліцы. — Зваліўся на нашу галаву, маскаль паганы, крыжа на табе няма!..