Уладзімір Някляеў - Цэнтр Еўропы

— Вы што так позна? Чаму толькі сёння? Тут агнём па ўладзе савецкай, а вам толькі піць?!.

Пісталет на пісталет — гэта ўсё, што яны могуць, што ўмеюць. Маленькаму Мірону з гэтага дзіўна, бо ён ве­ дае, што людзі ў свеце не для таго.

Мірону вялікаму даўно ўжо нічога не ў дзіва, ён і пісталета не баіцца, яго іншае страшыць: як дакладзецца гэбіст у горадзе, што скажа, напіша?.. І Мірон, гледзячы на недалёкі лес, рашуча пытаецца ў Мацея, адпусціўшы таго:

— Колькі іх?

Мацей пацірае горла, зглытвае кадыком:

— Скуль мне ведаць…

— Ведаеце! — крычыць гэбіст на ўсіх, на два дзесяткі мужыкоў і баб, што стаяць каля пажырышча. — Вы іх корміце, дык ведаеце, колькі! Ну, колькі?!. Ці ўсіх пад разнарадку!..

Што такое разнарадка , усім вядома: прыедуць, скарб не дадуць сабраць, на машыну разам з дзецьмі — і павезлі за цёмны лес, за сінія горы…

— Нікога мы не кормім, — кідае гэбісту ўдава Сілічыха. — Самім бы пракарміцца.

— Пяцёра… — глуха і ўбок кажа мужык на мыліцах. — Трое братоў Сівакоўскіх і яшчэ двое, адзін… — ён глядзіць на соннага, які стаіць і хістаецца, міліцыянта… — з паліцаяў, у камендатуры нямецкай служыў.

— Што?.. — хіснуўшыся, пытаецца міліцыянт.

— Падмога патрэбная… — пераводзіць позірк на мілі­ цыянта, на Яромху, на Мірона гэбіст. Мірон кажа зноў рашуча, але ўсё ж не так рашуча, каб выглядаць смялей­ шым за гэбіста:

— Іх пяцёра, нас чацвёра. Справімся.

— А я… — пачынае Мацей Цяжкароб і замаўкае. Мусі­ быць, хацеў сябе пятым прапанаваць, ды перадумаў. Ён не гэбіст і не міліцыянт, не партыйны сакратар, дык чаго лезці пад кулі, калі не гоняць?.. Сваё ён з фашыстоўцамі на фронце адваяваў, а гэтых братоў лясных, каму трэба, той няхай і дабівае.

Калі Мірон маленькі прачнуўся, ягоны бацька Мірон вялікі і яшчэ васьмёра мужыкоў бегалі ўжо, куляліся, поўзалі, затойваліся, цікавалі адзін аднаго ў лесе, каб забіць. Маці пакарміла маленькага Мірона, прыціснула да грудзей: «Расці хутчэй, вырастай вялікім». Мірон падумаў: «А нашто?.. Вунь што робіцца з людзьмі, калі яны вырастаюць, дык нашто?..»

Нікому тым разам забіць нікога не ўдалося, браты лясныя як скрозь зямлю ў Наратоўскім лесе праваліліся, нічым бегатня за імі скончылася, толькі паранілі вялі­ кага Мірона. «Чакай, а хто цябе параніў? — спытаў раптам гэбіст, калі ўсе думалі, што Мірон паранены ляснымі братамі. І загадаў Яромху: — А ну дай мне твой пісталет!..»

Яромха і адпірацца не стаў. «Я страляў… выпадко­ ва… галава не паварочваецца, дык пераблытаў… здало­ ся, што нехта з тых». Гэбіст яму не паверыў, пісталет не вярнуў і арыштаваць хацеў, а вялікі Мірон паверыў. Ці выгляд зрабіў, што паверыў: «Гэта мой партыйны сакра­ тар». — «Ну, глядзі, — папярэдзіў гэбіст. — Я б яго, тако­ га непаваротлівага, і без пісталета каля сябе не пакінуў, але табе з ім жыць».

— Нічога, — сказаў вялікі Мірон, — рана лёгкая. Гэбіст ці абдурыўся, ці, як і Мірон, выгляд зрабіў, што абдурыўся, ды народ хіба надурыш?.. Праз дзень не было ў акрузе нікога, хто б не ведаў, што страляў Яромха ў Мірона і хацеў забіць яго праз Насту Чаротку. І толькі маленькі Мірон ведаў, што гэта не так. Але як не так — тады расказаць не мог, а пасля забыўся.

— Шукаюць мяне… — даверліва кажа вялікі Мірон маленькаму, думаючы, што маленькі Мірон нічога не кеміць і не ўспомніць ніколі. — Мне з вайны было куды вяр­ тацца, у мяне другая сям’я ёсць, першая, я перад вайной яшчэ ажаніўся, і ў мяне там двое дзяцей, дзяўчынка і хлопчык, сястра твая і твой брат…

«Добра, што ў мяне ёсць сястра і брат, — думае маленькі Мірон, — з чаго бацька самоціцца? Хай бы самоціўся, калі б не было…»

— Першая жонка на аліменты падала, а я з ёй не раз­ ведзены… Цяпер адкрылася, што я дваяжэнец, а гэта куды горш, чым аліменты. Толькі ты не судзі мяне спе­ хам, паслухай…

Што такое аліменты, хто такі дваяжэнец, маленька­ му Мірону не даўмецца, судзіць ён нікога не збіраецца, дый як судзіць вялікага Мірона, бацьку?..

— Я прыкідваю, што мне рабіць, каб жа ты мог параіць… За два месяцы да канца вайны, пад Кёнігсбергам, мяне параніла і кантузіла, моцна кантузіла, так, што санітары мёртвым палічылі, да трупаў адцягнулі, а пахавальная каманда ледзь зямлёй нас прысыпала; немцы нечакана ў атаку пайшлі, з акружэння вырываліся. Пакуль нашы назад іх заганялі, я ачуняў, з магілы выкапаўся, толькі не помніў нічога. Як ты быў, нібы дзіця без памяці… Не верыш?

«Я веру, як мне бацьку не верыць?.. Толькі я ведаю, што ўсё ты помніў».

— Ну, добра, нешта я помніў, прыкідваўся з месяц, што не помню, бо на мяне ўжо чарнавую ў штабе выправілі, дахаты паслалі: загінуў смерцю героя… Не хацеў я туды, у тую сям’ю, да той жанчыны зноў, разумееш?.. Пісарчуком у штабе зямляк мой быў, я ўгаварыў яго не высылаць болей маёй радні ніякіх дакументаў, сам, маўляў, напішу, што жывы. Але ім пенсію за мяне далі, дык нашто пісаць?..