Уладзімір Някляеў - Цэнтр Еўропы

— Вазьмі ў мяне ў кішэні ліст, падла!.. — западвываў Сініцын. — Вазьмі і прачытай, што Маша напісала!..

— Дзе?

— У пінжаку, у левай… Цягнік паказаўся злева.

І справа паказаўся цягнік.

Альбо наадварот: справа і злева?

Андрэй, уцягнуўшыся ў разборкі з Сініцыным, не па­ спеў заўважыць, з якога боку з’явіўся першы. Ён убачыў абодва адразу, сустрэчныя — пасажырскі злева і тавар­ ны справа.

— «Форд» мой? — адварочваючыся ад Сініцына і гледзячы на цягнікі, спытаў Брызін.

— Твой… Як дамовіліся… Прачытай вазьмі і едзь, баліць…

«Што там можа быць?.. Для чаго чытаць?.. Маша хут­ ка ўсё сама яму скажа…» Ад адной думкі пра тое, што яна магла паверыць сініцынскай лухце, ледзь у вачах не цямнела.

— Табе ліст — ты і чытай, — скрозь зубы сказаў Брызін.

«Дык злева, ці справа?.. Паглядзець, які бліжэй да пераезда будзе?.. Тады ні пад адзін не паспею…»

У рулетку згуляць не выпала, выбар быў за ім. Быў яшчэ выбар.

«…мы схаваліся ў цёмны­цёмны і доўгі тунель, а калі з яго выскачылі, цябе за стырном не было, машына, як шалёная, сама імчалася…»

Брызін адпусціў тармазы — і машына пакацілася з гары. Павольна, хутчэй, усё набіраючы і набіраючы хут­ касць.

Рукі раптам сталі дранцвець, пальцы збялелі на стыр­ не. Брызін адчуваў, як дранцвее і нібы спаўзае на шыю, на грудзі твар.

На паўдарозе ён, не паварочваючыся, залез адной ру­ кой у кішэнь сініцынскага пінжака, выцягнуў паперчы­ ну, адчыніў дзверцы і выкуліўся з «Форда». Выкуліўся ўдала: не паламаў нічога і нават не пабіўся. Лежачы на абочыне, глядзеў услед машыне і на цягнікі: пасажырскі злева быў бліжэй, відавочна бліжэй, значна бліжэй, ужо амаль на пераездзе…

Перад пераездам «Форд» збочыў з дарогі і, падско­ чыўшы на нейкім камені, уехаў у возера. Возера было не­ глыбокае, з берагу яшчэ ў дзяцінстве Машы па калені.

Пасажырскі, свістануўшы, праляцеў пераезд, пас­ ля прагрукатаў таварны. Абодва машыністы азіраліся, машыніст пасажырскага махаў кулаком. Праз колькі хвілін стала ціха, ашаламляльна ціха. Было чутно, як, су­ пакойваючыся, плёскаецца пры беразе азёрная вада.

Усё яшчэ здранцвелымі, непаслухянымі пальцамі Брызін, сабраўшыся з духам, разгарнуў паперчыну — ружовую рэстаранную сурвэтку. У Машы была такая звыч­ ка: пісаць, размаўляючы, на сурвэтках, калі тыя былі пад рукой. Пра нешта ў яе спытаешся, яна памаўчыць, падумае і ў адказ напіша… «Каб не казалі, што не каза­ ла», — казала Маша.

Ніякі гэта быў не ліст — запіска, адказ, тры фразы…

Артур Альбертавіч, калі нават тое, што вы мне некалі сказалі і на чым дагэтуль настойваеце, праўда, дык для мяне гэта зусім не так трагічна, як вы зараз выглядаеце. Проста тады мне выбіраць самой — і я выбіраю лепшага. Вам ні за што не ўгадаць, каго. Марыя Андрэеўна .

Андрэй падняўся, ступіў крокі тры ўніз, спыніўся… Сініцын унізе спрабаваў вылезці з машыны. Брызін пастаяў, павярнуўся і рушыў да дачы. Сеў пад яблыню каля бензапілы, паклаў рукі на калені, на рукі галаву…

Плачу ягонага ніхто не чуў. Збоку здавалася, што ча­ лавек проста стаміўся, прысеў каля бензапілы пад яблы­ няй і перапачывае, перш чым зноўку ўзяцца за работу. Звычайная рэч — і можна было толькі здзівіцца, што ўлетку надумаў ён сад абразаць.

Снежань 2000 — люты 2001, Хельсінкі.

Было б зусім магчыма, каб дзіця само

вучыласяпісаць. Нехта ж ды прыдумаў

гэта, і адкрыццё не такое ўжо вялікае?

Не ведае чалавек часу скону свайго, але ж і пачатку свайго не ведае.

З чаго пачынаешся?..

З таго, што помніш, як з ганку зваліўся і гузакоў набіў, ці як руку ў сячкарню ўсунуў, ці як пуня суседава зашу­ гала, а ты сядзеў за ёй у малінніку, шукалі цябе — знайсці не маглі, маці галасіла на попеле, думала — згарэў…

І не помніш зусім, як спасцігаў гэты свет: нечаканы, незнаёмы, таямнічы, як дзеяліся ў табе дзівы дзівосныя, здараліся адкрыцці неверагодныя, як за год, за месяц, за тыдзень зведваў столькі, колькі пасля за ўсё жыццё зве­ даць не мог — і як лёгка, гуляючы, спраўляўся ты з тым нашэсцем цудаў і дзівосаў, з тою навалаю жыцця, весе­ ла, бы вавёрка арэхі, шчоўкаючы ўсе ягоныя загадкі і загадачкі, сакрэты і сакрэцікі. Чаму ж прырода зрабіла так, што мы памятаем, як былі дурнямі, і не помнім, як былі геніямі? Чаму пачынаемся мы не з ночы зачацця і нават не з дня нараджэння, а з такіх позніх і гэткіх вы­ падковых першых успамінаў, пачынаемся ў тры­чатыры гады з нічога? Так, з нічога, бо дагэтуль — цемрадзь, глу­ хата, немата. Дзе ж наша тая, дапершаўспамінная памяць, на якім пераломе мы яе страчваем, куды яна адлятае, ці пад якімі замкамі, за якой сцяной яна ў нас жыве?