Уладзімір Някляеў - Цэнтр Еўропы

Правінцыйнасць маладога чалавека не перашкодзі­ ла Алісе на другі дзень пасля ягонага шлюбу з яе сяб­ роўкай зацягнуць Брызіна ў ложак… З гэтага нават ад правінцыяла яна зацяжарыла і, панічна баючыся бацькі­ генерала, данасіла дзіця амаль да пяці месяцаў. Пад гэты час бравы генерал папаўся на буйным крадзяжы вайско­ вай маёмасці, яго арыштавалі і саслалі на Кушку, куды паехала за ім і генеральша. Рабіць аборт было позна — і ў спусцелай генеральскай кватэры тры найлепшыя сяброўкі Алісы, адна з якіх вучылася ў медінстытуце, выклікалі Алісе штучныя роды. Маша­жонка, якая пры тым прысутнічала і сама была цяжарная, расказала Ан­ дрэю, як яны не ведалі, куды падзець дзіця. Са страху закруцілі яго ў газеты і кінулі ў смеццеправод… Зрабіла гэта — закруціла і кінула — Маша­жонка, моцная ў яе была натура. Брызін часта пра тое ўспамінаў, калі яна памерла пры родах.

Аліса пачала піць, прадавала рэчы — і даволі хутка тая генеральская кватэра прыйшла ў яшчэ большае запус­ ценне, чым гэта… Разбураныя генеральскія гнёзды.

Але жыць — неяк адразу і адчуў, і падумаў Брызін — усё ж хораша… Яму згадаўся анекдот пра мужыка, які ў хаце сваёй сабраўся быў вешацца. Прывязаў вяроўку, намыліў яе, стаў на зэдаль, надзеў пятлю — і ў апошні момант убачыў на стале трохі недапітую пляшку. «Я па­ вешуся, а нехта дап’е? — падумаў мужык. — Э, не, так не пойдзе…» Злез, дапіў, зноў надзеў пятлю — і ўбачыў амаль напалову недапаленую цыгарэту, здаравенны бы­ чок. «Я павешуся, а нехта дапаліць?..» Злез, запаліў, выйшаў на балкон… Уверсе птушкі пяюць, унізе дзеўкі­ танкеткі абцасікамі цокаюць… Мужык пстрыкнуў быч­ ком з балкона, азірнуўся на вяроўку, пацягнуўся і сказаў: «Э, не… Я павешуся, а жыццё, бач ты, возьме ды наладзіцца!»

Брызін дапаліў папяросу — і яго пацягнула прылегчы. Ён лёг спінай на канапу і пачуў, як спачатку аднекуль зверху, а потым і знізу, і з усіх бакоў ціха загучала му­ зыка. Са столі пацякло па сценах, па дыванах, зазіхацела на старадаўняй зброі жаўтаватае святло, нібы гасцёўня напаўнялася сонцам. Святло цякло хвалямі, набягала само на сябе, як вада на ваду пры беразе, і адна хваля падхапіла Брызіна, пад яе яшчэ мякчэй паслалася дру­ гая, яны прыпаднялі Андрэя, загушкалі, пасля ўплылі ў яго — і ён сам стаў лёгкай хваляй на хвалях, разам з якімі плаўна­плаўна, паволі­паволі і ў той жа час неве­ рагодна хутка то ўздымаўся вышэй ад столі і неба — да самых зорак, то ападаў ніжэй ад падлогі і зямлі — да са­ мых нетраў…

Ён быў нідзе і ўсюды, ні ў чым і ва ўсім — без канца і пачатку… І ён не адчуваў асалоду, а быў самой асалодай, якая гранічна сама сябе адчувала… Тое зусім маленькае, што яшчэ заставалася ў гэтай асалодзе Брызіным, бая­ лася асалоды не вытрываць і ад яе памерці…

«Гэта немагчыма, не па сілах чалавечых вытрываць такое, але, калі такое ёсць, дык нехта ж гэта адчувае, павінен адчуваць, калі такое ёсць, але хто?..» — дума­ ла тое, што было ў асалодзе Брызіным, і Маша­каханне, хваля­каханне, якая была і часткай асалоды і ёю ўсёю, ка­ зала, гучала музыкай: «Я, я, я ўсё гэта адчуваю, я і ёсць твая асалода, і маці твая тое ж адчувае, скажыце яму, Ма­ рыя Андрэеўна, хай ён не мучаецца, што нас няма, гэта яго самога яшчэ нямашака…» — і Маша­маці, хваля­маці люляла яго і люлялася ў ім, і казала не асобна, а музы­ кай гучала разам з Машай­каханнем: «Гэта знак табе, каб ведаў, чаго можаш не зведаць і не адчуць, бо грэх на табе, а ты і не сплаціў яго, і не замаліў, табе і Маша пра тое скажа…» — і Маша­дачка, хваля­дачка ахінула яго, прылегла з ім побач і пачала да яго ласціцца, цалаваць і распранаць, казаць, гучаць музыкай: «Ён мяне любіць, любіць, за ўсіх вас любіць, ён праз мяне грахі свае сплаціў і замаліў, глядзіце, які ён чысты, я нават магу пацала­ ваць яго там, дзе нельга…» — і хваля­дачка стала цала­ ваць яго там, дзе нельга, і ён паспрабаваў адштурхнуць яе, бо сапраўды нельга, бо гэта грэх над усімі ягонымі грахамі, але рукі ягоныя ўплылі ў яе русалчыны валасы, і яна разам з ім перакруцілася, падплыла, паслалася пад яго — і ён, увайшоўшы ў хвалю­дачку і жахаючыся гэтага, выліваўся ў яе хваля за хваляй, канаючы ад асалоды…

Колькі гэта доўжылася па часе, ён не ведаў, бо не было ніякага часу… Наогул не было нічога — і было ўсё… Ён уздымаўся і заміраў ад страху, што не апусціцца з гэтай вышыні, апускаўся і заміраў ад жаху, што не ўздымецца з гэтых нетраў. Хваля за хваляй, хваля за хваляй…

Калі сціхла музыка, згасла святло і апалі хвалі, Брызін, вярнуўшыся з палётаў, знайшоў сябе голага на скураной канапе ў абдымках голай Капіталіны.