Уладзімір Някляеў - Цэнтр Еўропы

Брызіну не хацелася іх бачыць. Чужыя людзі з выпад­ ковай кампаніі — для чаго?.. Але ж прыехалі. Сініцын у ліфт схаваўся, а яны прыехалі.

— Яна ў рэанімацыі… — сказаў Брызін. — Толькі сэр­ ца працуе… — У тым, што працуе сэрца, таксама была надзея.

Капіталіна расчыніла сумку.

— Я каньяку вашага ў гаражы тры пляшкі прыгрэла… Гэта нічога?

— Нічога… Але піць я не буду.

— А што рабіць? — спытала Капіталіна. Каб ён ведаў.

— Тут дзядзька мой працуе. Ён лічыць, што я наркаманка, і ў нас канфлікт. А так бы я магла спытацца.

— Самсон Самсонавіч? — угадаў Брызін. Капіталіна не здзівілася.

— Самсон Самсонавіч Самсонаў. У мяне яшчэ адзін дзядзька ёсць і ён таксама Самсон. Дзед такі дзіўны быў, Самсонаў…

Размаўляць не было пра што. А пра тое, што было — не было з кім. Чужыя людзі. Самсонавы.

— Вы едзьце, — махнуў рукой у бок вуліцы Брызін.

— А вы? — спытаў Лёня. — Некуды ж вам трэба падзець сябе. Я разумею, што мы не вялікія памагатыя, чужыя людзі, але ж і не аднаму вам быць. Хоць хто яго ведае…

— Я ведаю! — рашуча сказала Капіталіна, беручы Брызіна пад руку. — Да мяне паедзем. Я пакажу вам свой дом­музей.

Брызін заўпарціўся.

— Куды я адсюль паеду?.. Вы што?.. Я тут буду. Лёня зірнуў на Капіталіну.

— Можа, хай застаецца… Я таксама б не паехаў. Капіталіна ўчэпіста Брызіна не адпускала.

— І што з таго?.. Які толк?.. А ў мяне і другі дзядзька хірург, нараніцу з Прагі вернецца. Мы ад мяне адразу да яго — і з ім сюды.

— Адкуль вернецца? — спытаў Брызін.

— З Прагі. Ён свяціла, ва ўсім свеце яго ведаюць. Брызін мог зараз быць у Празе — і ўсё было б інакш.

Але ён тут — і ўсё так, як ёсць. Выпадак. Гульні жыцця.

Якраз, бы на тое пайшло, падкаціла таксі.

— Сядайце ззаду, — падштурхнула Лёню з Брызіным

Капіталіна. — Мне там ногі няма дзе падзець.

— Ды чакайце вы! — паспрабаваў яшчэ паўпірацца і нават раззлавацца Брызін. — У мяне і без вас ёсць людзі, да якіх я магу паехаць!..

— Няма, — упэўнена сказала Капіталіна. — Калі б яны былі, яны б тут былі.

Дарогай, пакуль ехалі ў таксі, гаварыў адзін Лёня.

— Бездапаможнасць — самае няшчаснае пацуццё. Ты гатовы зрабіць усё, а не можаш зрабіць нічога. І ты мізэрны, нікчэмны. Я аднойчы ў сне бачыў, як хлап­ чук праваліўся пад лёд і стаў тануць. А я кранаю на­ гой лёд — ён адразу трушчыцца, кроку ступіць не магу. Мне страшна: я сам баюся ўтапіцца. І я бегаю па бера­ зе, крычу, а хлапчук тоне. Не ведаю, ці патануў. Калі прачнуўся, дык падумаў: хоць бы наяве такога не ста­ лася. Роўна праз год сталася. Такім было ўсё падоб­ ным, быццам паўтарыўся сон, нібы я сплю. Каб не­ шта рабіць, каб толькі не пачувацца бездапаможным, я кінуўся на лёд, як быў, ні дошкі не ўхапіўшы, ні вяроўкі. І не дабраўся да хлапчука. Мяне выцягнулі, а яго не. І ўсё адно наяве было не так страшна, як у сне. Думаць пра страшнае страшней, чым у ім быць. Калі я толькі думаю, толькі ўяўляю — я сплю. І ў сне бегаю і кры­ чу. Бездапаможны, ні на што не здольны бегаю і кры­ чу, а хлапчук тоне…

«Разуменне дэманструе, — непрыязна падумаў Брызін. — Лепш бы казаў прыгожа…»

Кватэра Капіталіны ў старым доме за Акадэміяй навук сапраўды нагадвала даўно не парадкаваны і не прыбіраны музей. На ўсіх сценах у вялізнай прыхо­ жай і яшчэ большай гасцёўні віселі карціны, гадзіннікі, дываны са скрыжаванымі на іх шаблямі і старадаўнімі стрэльбамі, на паліцах пыліўся крышталь і фарфор, бронзавыя і гліняныя статуэткі, а ў кабінеце, да столі застаўленым кнігамі і тэлескопамі, высіўся на падстаўцы каля пісьмовага стала мужчынскі бюст з чорнага марму­ ру, і збоку ад яго — гармата. Не самая вялікая, без лафе­ ту, але баявая гармата часоў апошняй вайны, якую не­ зразумела як сюды зацягнулі…

— У мяне і снарады ёсць, — па­дзіцячы пахвалілася Капіталіна. — Праўда, адзін і стрэляны, але ўсё адно ўсе баяцца… Калі хто палезе — як грымну!..

— Гэта Сувораў? — спытаў Лёня пра мармуровы бюст. Несупадзенне Капіталіны з піўной пры Віталіку пад па­ хай і Капіталіны з дома­музея пры гармаце са снарадам да разгубленасці яго збянтэжыла, але ён стараўся зрабіць выгляд, быццам і не такое бачыў­перабачыў, нібы і ў ягонай кватэры поўна снарадаў і яшчэ нядаўна стаяў бюст Суворава, толькі ён яго выкінуў.

— Гэта дзед мой Самсонаў… У вайну ён быў артылеры­ стам, цягаў такую во гармату, а пасля стаў вялікім вучо­ ным, генералам. Засакрэчанай нейкай навукай займаўся, звязанай з оптыкай… Кватэру гэтую ён мне пакінуў, дык дзядзькі і злуюцца. Усё ў наркаманкі мяне запісаць хо­ чуць, каб забраць.