Сяргей Кавалёў - Партрэт шкла

Гэта не жорсткасць, не. I не фанабэрства. Інакш бы яго не любілі так таварышы, інакш бы не аплаквалі так прачулена заўчасную смерць аднавяскоўцы. Бескампраміснасць, прастадушнасць, наіўная блытаніна жыцця з мастацтвам, якая стала рысай характару. Такі сам, такімі лічыў i іншых, пакуль не выяўлялася адваротнае. Сярод людзей, што прыходзілі за дапамогай да хлопца, які ўмеў напісаць у газету, былі i такія, хто гэткім зручным i бяспечным для ix спосабам хацеў адпомсціць ці проста нашкодзіць суседу. А ён сабе падобнага не ўяўляў, затое маці добра ўсё разумела i аберагала сына ад чарговай «дапамогі».

З 1959 года ў шклоўскай раённай газеце «Чырвоны барацьбіт» разам ca шматлікімі заметкамі i фельетонамі пачалі друкавацца i вершы юнага паэта: у асноўным байкі i замалёўкі з калгаснага жыцця. Праца ў калгасе грузчыкам (пасля сканчэння сярэдняй школы ў 1958 годзе) не толькі абумовіла тэматыку яго першых больш-менш сталых твораў, але надзіва моцна i своеасабліва пры сваёй невялікай працягласці паўплывала на пафас усёй яго паэзіі.

У сёмым класе Анатоль упершыню зайшоў у рэдакцыю райгазеты. Яму даводзілася бываць на пасяджэннях літаб'яднання, на абласных i рэспубліканскіх семінарах пачынаючых пісьменнікаў. Уразілі сустрэчы ў Магілёве з паэтамі Васілём Матэвушавым i Аляксеем Пысіным. «Разумныя, дужа разумныя»,— захоплена расказваў ён маці. Што мелася на ўвазе пад словам «разумныя», уявіць не цяжка. Мусіць, упершыню сустрэў ён людзей, якія i самі пісалі таленавітыя вершы, i добра разумелі яго юнацкія памкненні, яго пакуль яшчэ не абгрунтаваныя i не пацверджаныя справай творчую задзірыстасць i непрымірымасць. Тады менавіта i акрэслілася думка: пасля заканчэння школы паступаць ва універсітэт, а галоўнай справай жыцця выбраць паэзію. Значна пазней ён напіша:

Але адразу пасля заканчэння школы Сербантовіч ва універсітэт не паступіў. За некалькі месяцаў да ўступных экзаменаў ён трапляе ў бальніцу з цяжкай траўмай галавы. Неаднойчы потым давядзецца яму пакутаваць ад гэтай невылечнай траўмы, неаднойчы прыйдзецца перапыняць важную i тэрмінова неабходную працу, каб звярнуцца да паслуг дактароў. Усё ж ён паспрабаваў тады яшчэ раз паспрачацца з няўмольнасцю лёсу: напаўлегальна выпісваецца з бальніцы i адразу едзе ў Мінск паступаць на аддзяленне журналістыкі універсітэта. Вяртаецца, не прайшоўшы па конкурсе. Год працуе грузчыкам, піша шмат, але на тым жа юнацкім узроўні, калі талент аўтара ў вершах ужо заўважны, a самі вершы — яшчэ не. Змяняецца, праўда, кола тэм, «сатырычнасць» саступае месца сцвярджальнасці:

Адзін з першых сур'ёзных вершаў, праграмны для таго часу, ды i для першых гадоў навучання ва універсітэце.

Паспяховае паступленне наступным (1960) годам у БДУ імя У. I. Леніна прымусіла зірнуць на свае паэтычныя спробы больш уважліва i патрабавальна. Канечне, можна з захапленнем чытаць свае вершы такім жа навічкам-першакурснікам тут, на Паркавай, на ганках інтэрната, i нават з несумненным поспехам, які абышоў, напрыклад, вунь тую танклявую дзяўчынку ў акулярах, якая дэкламавала перад гэтым нешта пра дождж i самотнасць, пра адзіноту i неразуменне, пра хісткасць казачных палацаў (божа літасцівы, у што ператварылі Блока яго пераймальнікі! I гэта — аўтара «На полі Куліковым»!). Канечне, можна ўспамінаць добрыя i чулыя словы Матэвушава, Прыходзькі, Пысіна, Панчанкі нават на колішніх семінарах пачаткоўцаў. Калі разабрацца, то i ў новых сяброў, многія з якіх значна старэйшыя, адслужылі ў арміі, вершы пакуль што не надта моцныя i самастойныя. Але ж не ўсе з ix збіраюцца стаць паэтамі, хапае i проста аматараў. А ёсць такія, якіх ведаюць ужо i за сценамі універсітэта, якія ва ўвесь голас заявілі пра сябе на старонках рэспубліканскага друку (тым, што сам ужо друкаваўся, ганарыўся, але задзірыста не прымаў усур'ёз).

З першых студэнцкіх дзён ён зразумеў: універсітэт патрэбны паэту не толькі для таго, каб браць веды i майстэрства, спачатку неабходна сюды нешта прынесці, з нечым прыйсці, як тая дзяўчынка з хісткім казачным палацам, але не з гэтым, а з нечым сваім, напачатку няхай сабе вясковым, знаёмым, але — не жабраком, не пустэльнікам. «Пра сваіх па чарзе расказвалі...» — пачынаецца адзін з універсітэцкіх вершаў паэта. Расказвалі не толькі пра сваіх, яшчэ больш — пра сваё.