Сяргей Кавалёў - Як пакахаць ружу

Падрыхтаванае на падставе: Сяргей Кавалёў, Як пакахаць ружу. Літаратурна-крытычныя артыкулы пра маладую беларускую паэзію 80-х гадоў, — Мінск: Маладосць, 1989.

Copyright © 2013 by Kamunikat.org

Восень 1980 года. — На першым пасля летніх вакацый паседжанні універсітэцкага літаб'яднання «Узлёт» кіраўнік аб'яднання А. А. Лойка задае нам, першакурснікам, нескладанае пытанне: «Якіх вы ведаеце маладых беларускіх паэтаў?» У адказ — насцярожанае маўчанне. Асабіста я ўспамінаю ў гэты час, як пісаў у школе сачыненне пра маладога паэта Рыгора Барадуліна. Можа, назваць яго? Але ж нехта з аднакласнікаў пісаў сачыненне пра маладога паэта Алега Лойку, а ён, як аказалася, — зусім дарослы, прафесар, доктар навук... Нарэшце ўзнімаецца з месца студэнтка трэцяга курса Ала Канапелька i пачынае пералічваць: Алесь Емяльянаў, Мікола Мятліцкі, Хведар Гурыновіч, Кастусь Жук, Алесь Пісарык, Мікола Пракаповіч, Уладзімір Мазго, Алесь Пісьмянкоў... Упершыню чую гэтыя прозвішчы, даведваюся, што некаторыя з паэтаў зусім нядаўна вучыліся на нашым філалагічным факультэце, ды i ўвогуле добрая палова беларускіх пісьменнікаў — выпускнікі Белдзяржуніверсітэта, так званае бязмежнае «філалагічнае пакаленне».

*

1980 г. — Выйшаў першы зборнік Міколы Мятліцкага «Абеліск у жыце» — праграмная кніга тагачаснай маладой паэзіі з усімі яе вартасцямі i недахопамі. Нават сама назва зборніка — сімвалічная i таксама ў нечым праграмная. Можа не падабацца «афіцыйная» тэматыка вершаў, традыцыйная манера выяўлення паэта, але тое, што М. Мятліцкі значна вылучаўся прафесійным узроўнем сярод іншых маладых аўтараў — бясспрэчна.

Калі схематычна падзяліць усю маладую паэзію 80-х гадоў на два напрамкі: традыцыйны i наватарскі, — то лідэрам першага з ix трэба, безумоўна, прызнаць Міколу Мятліцкага, ва ўсякім разе — да 1984 года.

Некалькі слоў у абарону паняцця «традыцыйны». Так атрымалася, што намаганнямі некаторых нашых крытыкаў традыцыйнасць пачала атаясамлівацца ў апошні час з кансерватызмам, банальнасцю i іншымі малапрыемнымі з'явамі, а наватарства само па сабе пачало лічыцца прыкметай таленавітасці. Напісаць пра пісьменніка, што ён традыцыяналіст, а не наватар—азначае чамусьці абразіць яго. Такім чынам, атрымалася, што ўсе паважаныя літаратары ў нас — наватары, але адначасова яны з'яўляюцца i таленавітымі прадаўжальнікамі нацыянальных мастацкіх традыцый, прычым — усіх адразу, нават. самых супярэчлівых i супрацьлеглых. Там, дзе трэба адзначыць творчую арыгінальнасць, самабытнасць паэта ці празаіка — мы вывешваем прэстыжную шыльду «наватар». З другога боку, не кожны аўтар з наватарскімі памкненнямі з'яўляецца таленавітым майстрам. Бо важна, як заўважыў Пікаса, не шукаць, а знаходзiць. Вільгельм Кюхельбекер быў не менш любімым паэтам Юрыя Тынянава, чым Аляксандр Пушкін, хаця першага з ix Тынянаў называў архаістам, а другога—наватарам.

*

1981 г. — Да 90-годдзя з дня нараджэння Максіма Багдановіча на нашым філалагічным факультэце праводзіўся конкурс на лепшы верш, прысвечаны аўтару «Вянка». Потым, зразумела, пераможцамі былі абвешчаны ўсе ўдзельнікі конкурсу, хаця лепшымі відавочна былі вершы Сяргея Сокалава i Ірыны Сабачэўскай. С. Сокалаў у той час не быў яшчэ Сокалавым-Воюшам, не спяваў свае вершы над гітару i нават сам наўрад ці здагадваўся, што праз некалькі год стане вядомым бардам, улюбёнцам беларускай нефармальнай моладзі. Але нават па трох яго вершах пра Янку Купалу, Францішка Багушэвіча i Максіма Багдановіча можна было зразумець, што перад намі — цікавы, самабытны паэт рамантычнага складу, з абвостраным пачуццём патрыятызму i нацыянальнай годнасці. С. Сокалаў паставіў перад сабой дзіўную i пачэсную задачу: стварыць беларускі гераічны эпас, які адсутнічаў у гісторыі нашай літаратуры («напісаў жа на пачатку XX ст. шэраг выдатных героіка-эпічных твораў латышскі паэт Ян Райніс!»). Праз чатыры гады С. Сокалаў здзейсніў задуманае, але вынікам эксперыменту было суджана яшчэ доўгі час заставацца неапублікаванымі, знаходзіцца па-за літаратурным працэсам.