Сяргей Кавалёў - Як пакахаць ружу

A лідэр традыцыяналістаў Леанід Галубовіч на старонках штотыднёвіка «Літаратура i мастацтва» выказаў слушную думку пра існаванне двух напрамкаў у маладой беларускай паэзіі, вось толькі даволі неабгрунтавана прызначыў лідэрам наватараў А. Сыса. Цяжка сказаць, хто сярод паэтаў-наватараў з'яўляецца лідэрам i ці ёсць ён сярод ix увогуле. Але наўрад ці нядаўні дэбютант мог павесці за сабой Л. Дранько-Майсюка, A. Мінкіна, А. Глобуса — паэтаў, у якіх ужо склалася творчая манера, вершы якіх упершыню з'явіліся на старонках газет i часопісаў яшчэ ў пачатку 80-х гадоў.

*

1987 г. — Зборнікаў—шмат: «За тым лугам зеляненькім» Валянціны Аколавай, «Лабараторыя» Паўла Шруба, «Зялёны прамень аеру» Яўгена Хвалея, «Вершаліна» Уладзіміра Мазго, «Ліст рабіне» Уладзіміра Марука, «Пошук радасці» Віктара Шніпа.

Паэзіі — вельмі мала. За зеляненькім лугам у В. Аколавай мы ўбачылі ўсяго толькі новы луг, такога ж колеру, як i першы. Што рабіць з зялёным праменем аеру пасля загалоўка не зразумелі ні чытачы, ні сам аўтар. Вершаліна аказалася без каранёў, хаця наконт гэтага i ўзніклі спрэчкі. Лабараторыя займалася ў асноўным вершаскладаннем; зусім мала радасці прынеслі ўпартыя пошукі В. Шніпа. Некалькі цікавых старонак змяшчаў ліст рабіне, але i ён аказаўся зразумелы пераважна аўтару i адрасату.

Шмат у чым гэты год аказаўся падобны на 1982 г. i не прынёс вялікіх здабыткаў ні традыцыйнаму напрамку ў паэзіі, ні маладой беларускай паэзіі ўвогуле.

*

1987 г. — Пры СП БССР утварылася Таварыства маладых літаратараў, а сярод нефармальных аб'яднанняў узнікла новая суполка— «Тутэйшыя». Зрэшты, вельмі хутка высветлілася, што гэта адно i тое ж. Большасць сяброў таварыства «Тутэйшыя» былі па роду літаратурнай дзейнасці паэтамі, што i праявілася на знакамітым восеньскім выступленні «Тутэйшых» у Доме літаратараў. Аказалася, што i ў наш празаічны час паэзія можа сабраць перапоўненую залу слухачоў.

*

1988 г. — Хаця традыцыйная паэзія ў гэтым годзе ўзбагацілася вялікай колькасцю зборнікаў («Чытаю зоры» А. Пісьмянкова, «Зямнаяноша» К. Жука, «Абрысы лета» З. Дудзюк, «Тваё святло» Л. Паўлікавай, «Хлеб i памяць», «Хлебны верасень» З. Марозава і інш.), а наватарская — толькі трыма («Парк» А. Глобуса, «Агмень» А. Сыса, «Вяртанне» А. Аркуша), 1988 год будзе правамерна занесці ў актыў наватарскай паэзіі. Па-першае, яна відавочна ўзмацніла свае пазіцыі ў выдавецкіх планах, бо ўпершыню прадстаўлена ажно трыма зборнікамі. Па-другое, з традыцыйных зборнікаў, выдадзеных у гэтым жа годзе з трыма наватарскімі можа па мастацкаму ўзроўню канкурыраваць хіба што кніга Алеся Пісьмянкова. Ды i сярод чытачоў, як паказалі анкеты «Чырвонай змены» i «Крыніцы», найбольшай папулярнасцю карысталіся Анатоль Сыс i Адам Глобус.

*

1988 г. — I ўсё ж такі галоўная падзея года—узнікненне серыі «Бібліятэка часопіса «Маладосць», сярод першых шасці выпускаў якой i зборнікі А. Сыca, A. Аркуша. Маладыя аўтары атрымалі магчымасць не толькі больш друкавацца, але i хутчэй, што значна паскарае літаратурны працэс. Напрыклад, той жа Алесь Аркуш без «Бібліятэчкі» наўрад ці выдаў бы свае вершы асобным зборнікам раней за 1991 год. A самі вершы напісаны да 1988 года! Калі б не «Бібліятэчка», чытачы наўрад ці пазнаёміліся б ca спробамі А. Сыса ў жанры паэмы, бо «Алаізу» i «Агонь-птушку» часопісы ў свой час друкаваць адмовіліся; невядома, ці ўхвалілі б ix у выдавецтве «Мастацкая літаратура» ды i ці захацеў бы сам паэт убачыць гэтыя творы ў зборніку «Пан-Лес». А паэмы ўсё ж заслугоўвалі таго, каб ix надрукавалі!

*

1989 г. i далей. — Калі чытач будзе праглядваць гэтыя нататкі, напісаныя на пачатку года, — ужо з'явяцца ў кнігарнях i кіёсках паэтычныя зборнікі Сяргея Сокалава, Анатоля Сыса, Ірыны Багдановіч, Алеся Шамойціна, Алеся Бадака i некаторых іншых маладых паэтаў. Чытач зможа самастойна ацаніць мастацкую вартасць гэтых зборнікаў i вызначыць, да якога напрамку, традыцыйнага ці наватарскага, яны адносяцца. Ёсць усе падставы меркаваць, што 1989 год стане плённы для развіцця маладой беларускай паэзіі.

А што ж далей?

Ці зможа традыцыйная паэзія пачатку 90-х гадоў пазбавіцца канфармізму, які, на жаль, быў адной з характэрных яе прыкмет на працягу 70-х i 80-х гадоў?

Ці здолее наватарская паэзія наступнага дзесяцігоддзя ўзняцца на якасна вышэйшую ступень i стаць вядучым напрамкам у беларускай паэзіі?

Анатоль Дэбіш, Ігар Бабкоў, Андрэй Гуцаў, Галіна Дубянецкая, Таццяна Сапач, Вольга Куртаніч, Сяргей Вераціла, Людміла Рублеўская, Сяргей Сыс — што яны (i ці яны) прынясуць новага ў беларускую паэзію?