Сяргей Кавалёў - Партрэт шкла

Што датычыць гарадскіх матываў у сучаснай паэзіі, то найбольш поўнае ўвасабленне яны атрымалі пакуль што ў творчасці Анатоля Вярцінскага (у 60-я гады, на хвалях асучаснівання паэзіі, тэхпізацыі i эстрадызацыі яе) i Міхася Стрельцова (у 70-я). Зноў жа, гэта зусім не азначае, што іншыя беларускія паэты пра горад не пісалі: пісалі, але ў ix творчасці пэўная колькасць вершаў пра горад не акрэслілася ва ўнутраную тэндэнцыю, ix таленты развіліся ў іншых кірунках.

У паэзіі Міхася Стральцова урбаністычныя матывы праявіліся з асаблівай сілай i глыбінёй, набылі найбольш арыгінальнае i адметнае структурнае ўвасабленне, хаця i не запоўнілі сабой усю паэтычную творчасць пісьменніка. Вершы М. Стральцова «У горадзе пасля дажджу...», «Трамвай, як сараканожка...». «Халадзільнік», «Стамляецца нават метал...», «Вяртанне з работы», «Балада вуліцы», «Думаў яшчэ нядаўна...», «Вунь i яно, успамінаў лісцё...», «Маўчанне», «Асацыяцыя» i некаторыя іншыя вызначаюць пакуль той узровень, якога дасягнула беларуская паэзія ў асэнсаванні тэмы горада, a ў пэўных адносіыах акрэсліваюць наступны шлях для паэтаў, якія прыйшлі ў нашу літаратуру ў першай палове 80-х.

Верш «Балада вуліцы», пачатак якога працытаваны вышэй, у гэтых адносінах адзін з магістральных твораў паэта.

Наватарства Анатоля Вярцінскага, Міхася Стральцова, уплываючы на творчасць некаторых маладых паэтаў, таксама шмат у чым наватараў, акрэсліваецца з гэтай прычыны ў традыцыю, але традыцыю, якая мае ўсе прыкметы патэнцыяльнага развіцця, працягу на іншых структурных узроўнях.

Таму, кінуўшы пагляд на урбаністычныя матывы ў беларускай паэзіі 80-х гадоў, мы вызначылі ў гэтых адносінах менавіта творы маладых паэтаў Адама Глобуса, Валерыя Маслюка, Галіны Булыкі, у творчасці якіх гэтыя матывы найбольш выразныя, выяўляюцца ў тэндэнцыю (хаця зноў агаворымся, што ў такіх рамках ix паэзія не замыкаецца), а не пайшлі па шляху вышуквання гарадскіх вобразаў i адценняў у старэйшых паэтаў, творчасць якіх вызначаецца іншымі вартасцямі i дасягненнямі.

Але, паколькі урбанізацыя паэзіі цесна, а часам непарыўна звязана з інтэлектуалізацыяй i «тэхнізацыяй» паэзіі, нельга, закрануўшы урбаністычную тэматыку, не адзначыць такіх таленавітых паэтаў, як Алесь Разанаў i Уладзімір Някляеў, альбо аўтара «Сурмы» Алега Мінкіна, аўтара «Вандроўніка» i «Над пляцам» Леаніда Дранько-Майсюка. Цікава пачыналі ў гэтым напрамку Уладзімір Сцяпан i Уладзімір Сіўчыкаў.

Безумоўна, што i іншыя паэты прыйдуць хутка «ў горад» (і з горада), бо гэтага ад ix патрабуе не толькі урбанізацыя паэзіі, але i урбанізацыя самога жыцця.

Паэты, празаікі, драматургі крытыку не любяць. Не любяць не ў тым значэнні, што адносяцца да яе варожа, a ў тым — што не адчуваюць да яе асаблівай зацікаўленасці i павагі. Нават крытыку не ў значэнні «крытыкаваць» — «выкрываць недахопы», а проста як разнавіднасць літаратуры. Нават тую, якая — пра іншых, альбо ўвогуле — пра сябе. Няшмат прыпамінаецца за апошнія гады артыкулаў паэтаў i празаікаў пра стан i праблемы сучаснай крытыкі, пра «вялікую яе ролю ў развіцці літаратуры» i пільную патрэбу яе для гэтай літаратуры. Падобныя сцвярджэнні ўласцівыя, на жаль, выключна самім прадстаўнікам крытычнага цэха i таму ўспрымаюцца чытачом досыць падазрона, як i сцвярджэнне пра асаблівую таленавітасць крытыка.

A менавіта з веры ўсё i пачынаецца: калі вераць табе, а ты верыш у патрэбнасць i карыснасць сваей справы для іншых.

Праблемы, пытанні... Зусім непадобныя ў розных пакаленняў i тыя, што ўзнікаюць на нейкім этапе перад кожным, раней ці пазней. Літаратурная крытыка прыцягвае сваімі магчымасцямі i адштурхоўвае пэўнай няздатнасцю; ад цвёрдай перакананасці ў яе дзейснасці, карыснасці для іншых жанраў літаратуры кідае часам у блюзнерства наконт яе малапатрэбнасці i нават шкоднасці.

Не веру ў крытыкаў, якія ніколі не пакутвалі падобнымі думкамі, для якіх з самага пачатку i да канца ўсё было проста, вызначана, бясспрэчна: вельмі ўжо ix упэўненасць нагадвае ўпэўненасць чалавека, які баіцца знайсці негатыўны адказ адносна сэнсу i прызначэння сваёй працы, а таму ўвогуле вырашыў нічога не шукаць, бо так спакайней i сабе i іншым.