Сяргей Кавалёў - Партрэт шкла

Слушна адзначалася, што «тэма горада» — паняцце ўмоўнае i разам з тым даволі аб'ёмнае. Таму пра вершы А. Глобуса, Г. Булыкі, В. Маслюка нельга сказаць, што яны поўнасцю ахопліваюць, адлюстроўваюць «тэму», як i наадварот — нельга характарызаваць, абмяжоўваць ix толькі азначэннем «гарадскія», хаця ўзаемаўплыў, узаемадзеянне горада (як тэмы, светаадчування, мастацкага матэрыялу) i паэзіі гэтых аўтараў пры ўсёй ix рознасці — відавочны, пра што б яны ni пісалі.

Пры ўсёй непадобнасці, а шмат у чым i супрацьлегласці творчых манер А. Глобуса, Г. Булыкі, В. Маслюка паэты гэтыя вельмі блізкія ў стаўленні да акаляючай ix гарадской рэчаіснасці: у ix творчасці яна не ўспрымаецца як нешта варожае, небяспечнае для чалавека i паэзіі, але — як аснова таго паэтычнага свету, у якім жывуць ix звычайныя i незвычайныя лірычныя героі.

Прываблівае, што гэта не ўмоўны паэтычна-ўзнёслы i невядома дзе існуючы свет для літаратурных вопытаў, a паўсядзённае, супярэчлівае жыццё чалавека-гараджаніна, i сам горад як месца гэтага жыцця i фактар уздзеяння. Бо ёсць у слове «паэтычнасць» яшчэ адно значэнне, негатыўнае: нерэальнасць, залішнеўзнёсласць. Калі чытаеш многія зборнікі паэзіі, заўважаеш, што лірычны герой ix занадта паэтычны. Здаецца, ўсё, чым займаецца ён у жыцці, зводзіцца да кахання i да роздуму пра высокая пачуцці да радзімы i ўсяго чалавецтва, вакол сябе герой бачьщъ у лепшым выпадку маляўнічую прыроду. Так вось i існуе: без жытла, без працы, без акаляючых рэчаў i, калі побач няма жанчыны, думае сабе пра высокія матэрыі, думае з ранку да вечара, а то i ўвогуле без перапынку, бо раніца, вечар, ыоч для яго істотныя толькі як змены ў прыродзе. Гэта характэрна часам для зборнікаў не толькі слабых паэтаў i таму само па сабе, вядома, паэзію не перакрэслівае, але ўсё ж вельмі прыемна нават пасля чытання «паэтычна-высокіх» вершаў любімых сваіх паэтаў сустрэць творы, падобныя просценькаму вершу «19.30 — «Калыханка» Адама Глобуса:

Вершы Адама Глобуса вылучаюцца найперш сваёй знешняй спрошчанасцю i ўнутранай складанасцю і, такім чынам,— спрыяльнасцю для ўспрымання i непрыдатнасцю для тлумачэння. Яны ўтвораны з вельмі простых, часам наўмысна прымітыўных элементаў, якія, аднак, амаль немагчыма з сэнсам выбраць з агульнай структуры, надзвычай шчыльыай у імкненні да геаметрычнай выверанасці.

Уся паэзія ўвогуле — гэта так ці інакш выказванне думак i пачуццяў. Але можна апісваць менавіта самі думкі i пачуцці ў ix гатовым выглядзе, рызыкуючы быць недакладным у выказванні i страціць частку сэнсу, а можна «ствараць» сітуацыі, з'явы, рэчы, якія гэтыя думкі i пачуцці выклікаюць, на ix ускласці ўвесь сэнсавы цяжар, рызыкуючы ўжо застацца незразуметым i непрынятым. У паэзіі гэтыя два спосабы выяўлення існуюць раўнапраўна, побач, наэт схільны альбо да аднаго, альбо да другога, а знаходзіцца звычайна недзе паміж імі.

Адам Глобус — прыхільнік другога спосабу, які патрабуе дакладнасці малюнка, выверанасці прадмета ў часе i прасторы. Прычым дакладнасць i выверанасць могуць быць i суб'ектыўна геаметрычнымі. Паэт імкнецца размаўляць з чытачом менавіта мовай фарбаў, гукаў, пахаў, рэчаў i рэчываў; мовай ліній, аб'ёмаў, фігур; асабліва заўважна гэта ў вершах «Рэзананс», «Белдзяржрэклама», «Нож», «Агонь», «Конік».

У гэтым, напрыклад, вершы дакладнасць пабудовы, дакладнасць малюнка i адчування прыводзяць да эфекту гукаў, якія спадарожнічаюць прадметам i дзеянням, хаця пра ix, гукі, не ўпамінаецца. Асабліва выразны гук упаўшага на камень коніка, гэты гук быццам утварае семнаццаты, неіснуючы радок шаснаццацірадкоўя.

Адсутнасць відавочных пачуццяў, вобраза чалавека, правільнасць i вылічанасць у некаторых вершах паэта часта прыводзяць да нейкай халоднасці i жорсткасці (уплыў горада?), асабліва заўважных на фоне ўсёй маладой беларускай паэзіі. I не заўсёды гэтая жорсткасць па-мастацку абгрунтавана. Але Адам Глобус — паэт шматгранны, таму пры агульным для ўсіх вершаў індывідуальным почырку яны ўсё ж вельмі розныя: трапляюцца філасофскія вершы, вершы пра каханне (блізкія пакуль яшчэ да барадулінскіх перакладаў Гарсія Лоркі), вершы, дзе на першы план выходзіць пачуццё. Верш «Рэгіна» — адзін з самых абаяльных, па-чалавечы добрых ва ўсёй маладой беларускай паэзіі. Надоўга застанецца ў памяці i невялічкі верш «Жонка»: