Карсан Маккалерс - Балада пра сумнае кафэ

Пасля гэтых слоў ён пачаў танцаваць. Год назад яго бралі з сабой на рускі балет, і ён ніяк не мог забыць яго. Ніводны гук, ніводны рух не застаўся ім незаўважаны. Рухаючыся на шэрым дыване ў млявай пантаміме ўсё павальней і павальней, ён нарэшце спыніўся са складзенымі накрыж нагамі ў сандалях і рукамі, нібы для малітвы. Потым раптам лёгка крутнуўся і завіхурыў у кароткім, але шалёным сольным танцы.

Па яго натхнёным твары было відаць, што ў думках ён бачыў сябе на вялізнай сцэне зоркай першай велічыні ў грандыёзным спектаклі. Элісан таксама не хавала свайго захаплення. Маёр глядзеў то на яе, то на яго з недаверам і прыкрасцю. Канец танца быў як п’яная пародыя на пачатак. У фінале Анаклета спыніўся ў недарэчнай позе, трымаючы ў адной руцэ локаць другой і падпёршы кулаком падбародак з грымасай збянтэжанасці на твары.

Элісан засмяялася.

— Брава! Брава! Анаклета!

Яны пачалі смяяцца разам, і філіпінчык абапёрся аб дзверы, шчаслівы і крыху ўзрушаны. Нарэшце ён аддыхаўся і ўсклікнуў у захапленні:

— Вы заўважылі, як «брава» добра пасуецца да «Анаклета» ?

Элісан перастала смяяцца і задуменна кіўнула галавой:

— Сапраўды, Анаклета. Я заўважала гэта многа разоў.

Філіпінчык пайшоў, але затрымаўся на парозе. Ён абвёў позіркам пакой, правяраючы, ці ёсць яшчэ якая патрэба ў яго паслугах. Потым паглядзеў Элісан у твар, і яго вочы раптам зрабіліся праніклівыя і вельмі сумныя.

— Паклічце мяне, калі я вам спатрэблюся,— коратка прамовіў ён.

Было чуваць, як ён спачатку паволі, а потым з падскокам спускаўся па лесвіцы. На апошніх прыступках ён, відаць, паспрабаваў зрабіць ужо нешта зусім віртуозна, бо раптам пачуўся грукат. Калі маёр выйшаў на лесвіцу, Анаклета ўжо ўставаў, сабраўшыся з сіламі, мужна стараўся трымацца з гонарам.

— Ён не пакалечыўся? — занепакоена спыталася Элісан.

Анаклета падняў на маёра вочы, поўныя слёз.

— Усё ў парадку, пані Элісан,— крыкнуў ён.

Маёр нахіліўся і паволі прашаптаў, варушачы так вуснамі, каб Анаклета мог разабраць словы:

— Шкада — што — ты — не — скруціў — сабе — галавы.

Анаклета ўсміхнуўся, паціснуў плячыма і пайшоў, кульгаючы, у сталовую. Маёр вярнуўся ў спальню і ўбачыў, што жонка зноў чытае. Яна не ўзняла галавы, таму ён пайшоў праз калідор у свой пакой, грукнуўшы за сабою дзвярыма. Яго пакой быў маленькі, даволі непрыбраны, і адзіным упрыгожаннем у ім былі кубкі, якія ён атрымаў, удзельнічаючы ў конных спаборніцтвах. На тумбачцы каля ложка ляжала разгорнутая кніга — вельмі мудрагелістая і вучоная.

Старонка была закладзена запалкай. Маёр адгарнуў яшчэ каля сарака старонак — аптымальную колькасць на вечар — і залажыў запалкай новае месца. Потым ён выцягнуў з-пад стоса кашуль у шуфлядзе камоды надрукаваны на таннай паперы часопіс «Навуковая фантастыка» — адзін з тых, што спецыялізуюцца на розных сенсацыях. Ён уладкаваўся зручней у ложку і пачаў чытаць пра жорсткую міжпланетную супер-вайну.

У гэты час у пакоі па другі бок калідора яго жонка, адклаўшы кнігу, моўчкі сядзела ў ложку з падаткнутай пад спіну падушкай. Твар у яе быў скрыўлены ад болю, а хваравітыя вочы трывожна аглядалі сцены пакоя. Элісан строіла планы. Яна развядзецца з Морысам — гэта ўжо вырашана. Але як усё гэта зрабіць? I, што самае галоўнае, ці змогуць яны з Анаклетам зарабляць сабе на жыццё? Яна заўсёды з пагардай ставілася да жанчын, што, не маючы дзяцей, прымалі аліменты, а наколькі яна зможа захаваць хоць крыху гонару, залежала ад таго, ці хопіць у яе рашучасці адмовіцца ад яго грошай пасля разводу. Але ж куды яны пададуцца — яна і Анаклета? Перад тым як выйсці замуж, яна год выкладала лацінскую мову ў жаночай школе, але цяпер, з яе здароўем, пра гэта не магло быць і гаворкі. Можа, кнігарня? Тут павінна быць нешта такое, чым мог бы займацца Анаклета ў тым выпадку, калі яна захварэе. А можа, яны маглі б лавіць крэветак? Аднойчы яна разгаварылася на беразе мора з рыбакамі, што лавілі крэветак. Быў адзін з тых дзён, калі на ўзбярэжжы ўсё навокал было блакітна-залацістае, і ёй расказалі многа цікавага. Яна і Анаклета выходзілі б у мора і, закінуўшы сеткі, заставаліся б там цэлы дзень, а навокал — толькі халодны салёны вецер, акіян і сонца — Элісан неспакойна пакруціла галавой. Што за фантазія!

Калі восем месяцаў назад яна даведалася прамужаву здраду, гэта быў страшэнны ўдар. Яна, лейтэнант Вайнчак і Анаклета тады паехалі ў горад, яны збіраліся прабыць там два дні і дзве ночы, схадзіць на канцэрт і ў тэатр. Але на другі дзень у яе паднялася тэмпература, і яны вырашылі вярнуцца дадому. Прыехалі надвячоркам, Анаклета высадзіў яе каля ўвахода ў дом з вуліцы, а сам паехаў ставіць машыну ў гараж. Яна прыпынілася на дарожцы, што вяла да дзвярэй, загледзеўшыся на парасткі кветак. Ужо амаль сцямнела, і ў мужавым пакоі гарэла святло. Пярэднія дзверы былі замкнёныя, і, спыніўшыся перад імі, яна ўбачыла на камодзе ў пярэдняй Леанорына паліто. Элісан тады яшчэ вельмі здзівілася, падумаўшы, што навошта замыкаць дзверы, калі ў доме — Пендэртаны. Потым ёй прыйшло ў галаву, што яны, відаць, гатуюць сабе кактэйлі на кухні, а Морыс у гэты час у ванне. I яна накіравалася да чорнага хода. Але не паспела ўвайсці ў дом, як насустрач ёй уніз па лесвіцы збег Анаклета з перапалоханым да смерці тварыкам. Ён прашаптаў ёй, што яны павінны вярнуцца ў горад, які быў за дванаццаць міль, бо нешта там забыліся. А калі яна, даволі здзіўленая, ступіла на лесвіцу, ён схапіў яе за руку і сказаў таямнічым збянтэжаным голасам: