Карсан Маккалерс - Балада пра сумнае кафэ

— Божа! Такія птушкі, як ты, сустракаюцца нячаста,— сказаў маёр.— Многае я аддаў бы, каб ты апынуўся ў маім батальёне!

Філіпінчык паціснуў плячыма. Усім было добра вядома, што, на яго думку, гасподзь бог зрабіў вялікую памылку, стварыўшы акрамя яго і пані Элісан іншых людзей; адзінае выключэнне з шэрага «іншых» былі асобы, што знаходзіліся па другі бок тэатральнай рампы: ліліпуты, вялікія мастакі і наогул да іх падобныя легендарныя асобы. Анаклета з радасцю паглядзеў на паднос. На ім быў кавалак палатна жоўтага колеру, карычневы гліняны збан з гарачай вадой, місачка на булён і два кубікі булённага канцэнтрату. У правым кутку стаяла блакітная кітайская міска для рысу з букетам пёрыстых астраў. Анаклета нахіліўся, вельмі старанна выбраў тры пялёсткі і паклаў іх на жоўтую сурвэтку. На самай справе ён не быў такі жвавы, як здавалася. Час ад часу ў яго вачах з’яўлялася трывога, і ён кідаў на маёра няўлоўны, хуткі позірк, у якім відаць было асуджэнне.

— Я занясу паднос наверх,— сказаў маёр, бо разумеў, што, хоць і яды там, па сутнасці, ніякай не было, жонцы гэта будзе прыемна і ён заслужыць за гэта пахвалу.

Элісан сядзела ў ложку з кнігай у руках. З-за акуляраў, якія яна надзявала, каб чытаць, яе твар быў, як кажуць, толькі нос і вочы, ды яшчэ ў куточках вуснаў сінелі хваравітыя цені. На ёй была начная палатняная кашуля і цвёрдая накідка з ружовага аксаміту. У пакоі было вельмі ціха, у каміне гарэў агонь. Мэблі было мала, і пакой з яго мяккім шэрым дываном і светла-вішнёвымі фіранкамі здаваўся пустым і сціплым. Пакуль Элісан піла булён, маёр сядзеў з маркотным выглядам у крэсле каля ложка і прыдумваў, што сказаць. Анаклета круціўся каля ложка, падпраўляючы пасцель.

Ён насвістваў мелодыю, якая была адначасова мажорнай, сумнай і светлай.

— Паслухайце, пані Элісан! — раптам сказаў ён.— Вы дастаткова добра сябе адчуваеце, каб абмеркаваць са мной адну справу?

Яна паставіла місачку і зняла акуляры.

— А што за справа?

— Вось! — Анаклета падсунуў да ложка падстаўку для ног і хуценька дастаў з кішэні некалькі кавалачкаў розных тканін.— Я заказаў гэтыя ўзоры, каб мы маглі лепш з імі пазнаёміцца. А цяпер пастарайцеся ўспомніць, як два гады назад у Нью-Йорку мы праходзілі каля вітрыны магазіна «Пек энд Пек», і я звярнуў вашу ўвагу на касцюмчык якраз на вас.— Ён выбраў адзін з узораў і падаў ёй.— Гэты матэрыял якраз такога гатунку.

— Але мне не трэба касцюма, Анаклета,— сказала яна.

— Як не? Трэба! Ужо больш як год вы не куплялі сабе ніводнай абновы. А зялёная сукенка bien usée [5] Вынашаная (фр.). на локцях, і яе ўжо час ахвяраваць Арміі Уратавання.

Сказаўшы фразу па-французску, Анаклета зірнуў на маёра з несхаванай злараднасцю. Маёру заўсёды было не па сабе, калі ён чуў іх размову ў цішы пакоя. Іх галасы і вымаўленне былі такія аднолькавыя, што яны, нібыта рэха, ціха імітавалі адзін аднаго. Розніца была хіба ў тым, што Анаклета шчабятаў, не пераводзячы дыхання, у той час як Элісан гаварыла размерана і стрымана.

— Колькі гэта каштуе? — спыталася яна.

— Матэрыял дарагі, але тканіны такой якасці танней не купіш. Да таго ж падумайце, колькі гадоў яна будзе насіцца.

Элісан зноў узяла кнігу.

— Мы падумаем пра гэта.

— Напрамілы бог, нават не думай і купі сабе гэту сукенку,— усклікнуў маёр. Яму непрыемна было слухаць усе гэтыя разважанні Элісан пра цэны.

— I калі ўжо зайшла пра гэта размова, то, можа, варта заказаць які лішні ярд мне на пінжак,— дадаў Анаклета.

— Добра. Калі я ўсё ж надумаю купіць гэту тканіну.

Анаклета наліў Элісан лякарства і зморшчыўся, пакуль яна піла яго. Потым падлажыў ёй пад спіну электрычную грэлку і расчасаў валасы. Але выходзячы з пакоя, ён не змог спакойна прайсці каля вялікага, у рост чалавека, люстэрка, што было прымацавана на дзвярах шафы ў сцяне. Спыніўшыся, ён аглядзеў сябе ў люстэрку, выцягнуў насок нагі і адкінуў галаву.

Потым павярнуўся да Элісан і зноў пачаў пасвістваць.

— Адкуль гэта? Вы з лейтэнантам Вайнчакам ігралі ў чацвер пасля абеду.

— Першы такт Санаты ля-мажор Франка.

— Паслухайце! — з хваляваннем усклікнуў Анаклета.— Якраз у тую хвіліну гэта самая мелодыя падказала мне ідэю балета. Чорныя аксамітавыя кулісы і водсветы сонца на захадзе, нібыта зімовым надвячоркам. Спачатку вельмі павольна з удзелам усёй трупы. Потым пражэктар высвятляе сольны нумар, вельмі імклівы, як агонь, пад вальс, што выконваў містэр Сяргей Рахманінаў. Потым у фінале зноў Франк, толькі цяпер,— ён глянуў на Элісан дзіўнымі яснымі вачыма,— хмельны!