Gore Vidal - Stworzenie Świata

– Ty ocaliłaś mi życie, Wielka Królowo.

– To prawda. Ale zrobiłam to dla Lais. Jak ja nienawidzę tego miasta! – Chociaż trzeci dom haremu w pałacu Kserksesa urządzony był z większym przepychem niż jego odpowiednik w Suzie, Atossa skarżyła się nieustannie na upał, hałasy, Babilończyków; jak gdyby widywała jakichś Babilończyków poza tymi, którzy stale przebywali na dworze. – Naturalnie jestem z ciebie zadowolona. – Wymowę Atossy rzeczywiście zniekształciła niedawna utrata kilku najważniejszych zębów. Upośledzenie to kompensowała zaciskając umalowane wargi i cmokając w sposób szczególnie przykry. – Wiem, że to wszystko robisz dla Kserksesa. Wiem, że pokłóciłeś się z matką o Greków i Mardoniosa. Mardonios… – Pohamowała się. Jak teraz podejrzewam, kusiło ją, by mi powiedzieć, że jej olśniewający bratanek Mardonios niebawem umrze dzięki zabiegom Lais. Lecz w porę opanowała pokusę. Dźgnęła tylko błyszczącym, srebrnym pantofelkiem stary, postrzępiony dywan. Gdziekolwiek się wybierała, stary dywan zawsze jej towarzyszył. Przypuszczam, że wiązały się z nim jakieś przesądy. Ja w każdym razie tak uważałem.

Atossa zwróciła się do dywanu:

– Podobno Mardonios nie będzie zdolny ruszyć tej wiosny w pole. – Spojrzała wprost na mnie. – Opowiedz mi o Indiach.

Opowiedziałem jej o Indiach. Stare oczy błyszczały chciwością.

– Bogactwa, bogactwa – powtarzała.

– Łatwe do zdobycia. Przez Kserksesa.

– Jego nie można narażać. – Atossa była stanowcza.

– Musi pokazać, że potrafi dowodzić armią, zanim Wielki Król umrze.

– To zbyt niebezpieczne. Zwłaszcza teraz. W obecnych czasach. Wszyscy jesteśmy tacy starzy. Ach, grób! – Z powodu upośledzenia wymowy szczególnie trudno było ją zrozumieć, kiedy zbyt szybko zmieniała temat.

Patrzyłem na nią tępo.

– Grób. Grób Dariusza. – Starannie układała wargi do każdej sylaby z osobna. – To oburzające!

– Symbol księżyca? – Symbol ów zdobi fasadę grobu Dariusza jako odpowiednik słońca Mądrego Pana. Hystaspes umarł przy grobie, z wściekłości z powodu tego bluźnierstwa. Teraz Hystaspes leży w grobie, a symbol księżyca wciąż widnieje na fasadzie.

– Tak powinno być. – Atossa urwała kwiat z girlandy na szyi i rzuciła go na posąg Anahity w rogu. – Księżyc to jej symbol, a ja nie spocznę pod żadnym innym. Nie, chodzi o to, co się ostatnio zdarzyło. W grobie starczy miejsca tylko na dwanaścioro spośród nas. Stary Hystaspes i dwaj bracia Dariusza leżą już na jednej półce. Drugą półkę zajmie Dariusz i ja, i moja siostra Artystona, a sześciu bratanków ma spocząć na pozostałych dwóch półkach. Tak ustaliliśmy oboje z Dariuszem. I nagle dziś rano miejsce przeznaczone dla młodego Artafernesa Dariusz przyznał Parmys. Akurat Parmys! Nawiasem mówiąc, umarła w zeszłym tygodniu. Podobno bardzo cierpiała. – Atossa przycisnęła chudą, żółtą dłoń do miejsca, w którym kiedyś miała pierś. – Tak, na tę samą chorobę. Ale mnie leczył Demokedes. I wyżyłam. Parmys leczyli wyłącznie Egipcjanie. I umarła w wielkich bólach. Mówią, że pod koniec ważyła nie więcej niż roczne dziecko. – Przyjemną zadumę szybko rozproszyła myśl o Parmys. – W tej skalnej komnacie na całą wieczność z nami. Och, mówię ci, to jest nie do zniesienia! I niezrozumiałe. Rzecz jasna rozeszły się plotki, że… Chodzi jednak o to, dlaczego zrobił rzecz tak niewiarygodną? Chyba po to, żeby mnie rozzłościć, co mu się udało. Nie mogę ścierpieć myśli, że przez całą wieczność mam leżeć obok córki mordercy, zdrajcy i oszusta.

Wyznam szczerze, że wcale już nie pamiętałem Parmys, córki maga Gaumaty, uzurpatora. Lais opowiadała mi, jak zdumiony był dwór, kiedy Dariusz oznajmił, że zamierza pojąć ją za żonę. Jeszcze bardziej tajemnicze wydało się wszystkim jego wyjaśnienie: „Oszust czy nie, ten mag był ponad rok Wielkim Królem. Jego córka, Parmys, jest więc córką Wielkiego Króla Persji. Wypada mi wobec tego uczynić ją moją małżonką.”

– Musisz obiecać mi na Anahitę, a raczej na Mądrego Pana, że po śmierci Dariusza i po mojej śmierci skłonisz Kserksesa, żeby usunął z grobu tę okropną kobietę. Przysięgnij!

Kiedy przysięgałem, Atossa patrzyła na mnie podejrzliwie.

– Jeśli złamiesz przysięgę, ja sama nie będę mogła nic zdziałać. Lecz bogini jest mocna. Bogini jest wszędzie. – Atossa gniewnie wpatrywała się we mnie zaczerwienionymi oczami.

– Zrobię, co będę mógł. Na pewno gdybyś powiedziała słówko Kserksesowi…

– Już usłyszał to słówko. Ale ma złą pamięć. I mogą na niego wpływać także inne względy. – Nie wdawała się w szczegóły. – Liczę więc na ciebie. Tylko na ciebie.

Atossa miała i inne żale. Rzadko widywała Kserksesa. Kiedy dwór przebywał w Suzie albo w Ekbatanie, Kserkses siedział w Babilonie lub w Persepolis.

– Ma manię budowania. – Zmarszczyła czoło. – Mój ojciec też ją miał oczywiście. Lecz Kserkses już wie, że to bardzo kosztowna rozrywka. I nie mająca końca.

Przez lata miałem obserwować, jak Kserkses tworzy w Persepolis najpiękniejszy na świecie zespół nie dokończonych budynków. Kiedy Kallias przyjechał do Persji na rokowania pokojowe, zawiozłem go do Persepolis. Elpinika opowiada, że zafascynowany tym, co Kserkses zbudował, kazał jednemu ze swych niewolników zrobić szkice głównych gmachów. W tej właśnie chwili Ateńczycy skrzętnie naśladują dzieło Kserksesa. Na szczęście widziałem oryginały. Na szczęście nie zobaczę nigdy prostackich kopii Fidiasza.

Atossa przyznała, że czuje się nieco osamotniona i brak jej przyjaciół.

– Jest naturalnie Lais, ale ona ma bzika na punkcie greckiej polityki. Zazwyczaj całkowicie wystarczają mi eunuchowie. W końcu byli moimi oczami, uszami, rękami od najwcześniejszego dzieciństwa. Lecz ten świeży rzut nie jest podobny do dawnego. Za bardzo przypominają albo kobiety, albo mężczyzn. Nie wiem, co się zepsuło. W czasach mojego ojca byli idealnie zrównoważeni i bezwzględnie oddani. Wiedzieli, czego chcesz, zanim im to powiedziałeś. Teraz są aroganccy, nudni i opieszali, a w obu izbach kancelarii panuje po prostu bałagan. Nic nie jest zrobione, jak należy. Myślę, że to wina tych Greków z Samos. Są rzeczywiście bardzo przystojni. Nawet inteligentni. Nie nadają się na eunuchów. Nie nadają się do niczego, prócz intryg. Wiesz, że Lais znowu spiskuje?

– Wiem. Poznałem króla Sparty.

– W haremie nazywają ją królową Grecji. Nie, nie mam jej tego za złe. Gdyby nie ona, nigdy bym nie wiedziała, co ci nieznośni ludzie knują.

– A co knują? – W ważnych sprawach zadawałem Atossie szczere pytania, na które czasem uzyskiwałem szczere odpowiedzi.

– Chcą ofensywy na wiosnę. Ateny mają zostać zrównane z ziemią i tak dalej. Wszystko to jest całkiem bezsensowne, ale Hippiasz…

– Zawsze Hippiasz.

– Nie przerywaj.

– Powtarzałem za tobą, Wielka Królowo.

– Nie powtarzaj. Hippiasz przekonał Dariusza raz jeszcze, że Ateńczycy chcą mu przywrócić władzę tyrana. Dariusz starzeje się. – Odwrotnie niż Lais Atossa nie ściszała głosu przy nieprawomyślnych wypowiedziach. Wolała je wykrzykiwać wiedząc, że tajna służba powtórzy Dariuszowi każde słowo. W ten sposób komunikowali się ze sobą. Dopiero po śmierci Dariusza dowiedziałem się, dlaczego Atossa go się nie bała, dlaczego Dariusz bał się Atossy.

– Dariuszowi wszystko się pokręciło. Naprawdę myśli, że Ateny chcą przywrócić tyranię teraz, kiedy wszystkie inne greckie miasta stały się demokratyczne.