Gore Vidal - Stworzenie Świata

– Czy król Prasenadźit prosi cię, panie, o pomoc?

– Nie. Nie zdaje sobie sprawy z niebezpieczeństwa. Albo może nie przejmuje się nim. Bo widzisz, on jest buddystą. A Budda spędza zazwyczaj porę deszczową w Śrawasti. Potem przybywa do nas na miesiąc lub dwa. Jak chyba wiesz, w mieście Radźagryha znajduje się wiele buddyjskich klasztorów. Uważamy Buddę za bardzo świętego człowieka.

Mimo woli porównywałem Bimbisarę z Dariuszem. Władca indyjski był prawdziwie urzeczony Buddą, podczas gdy Dariusz nie wykazywał zainteresowania Zoroastrem.

– Kto zrobił na tobie większe wrażenie, panie pośle, Gośala czy Mahawira?

Nie zapytałem króla, skąd wie, że poznałem tych dwóch świętych mężów. Uczę się szybko; szczególnie rzeczy ważnych. Szpiegowano mnie od chwili przybycia do Indii.

– Obydwaj zrobili na mnie duże wrażenie – odparłem szczerze. – Poglądy Gośali są dla mnie niezupełnie jasne. Jeżeli nie można poprzez dobre uczynki zmienić swojego losu, dlaczego nie postępować tak podle, jak to tylko możliwe?

– To samo mu powiedziałem. Ale on chyba uważa, że samo dochowanie wierności zasadom wiary jest rzeczą dobrą i że ten, komu uda się to całkowicie, zbliża się do kresu drogi. Twierdzi, że życie ludzkie przypomina staw: jeżeli nie ma dopływu świeżej wody, wyparuje. Odrzuca jednak pogląd, że los może się odmienić dzięki dobrym albo złym uczynkom. O wszystkim decyduje przeznaczenie. Każdy znajdzie się u kresu swojej drogi, kiedy przyjdzie jego czas i ani chwili wcześniej. Uważa, że bogowie i królowie tego świata mają jeszcze daleką drogę. – Bimbisara zasmucił się. Myślę, że rzeczywiście wierzył w to, co mówił. – Obawiam się, że cofnę się w następnym wcieleniu. Różne znaki wskazują, że zostanę Marą, uosobieniem wszelkiego zła tego świata. Modlę się, żeby zostało mi to oszczędzone. Staram się być wierny wszystkim ślubom. Uznaję cztery szlachetne prawdy. Ale przeznaczenie jest przeznaczeniem. Gorzej jest być bogiem niż takim królem jak ja.

Nie mogłem oczywiście nie przyznać mu racji. Lecz sam uważam możliwość zostania bogiem raczej za ponętną i niejasną. Skoro bóg nie może umrzeć ani przestać być bogiem przed końcem cyklu stworzenia, to jak ktokolwiek mógłby zostać bogiem, który już istnieje? Kiedy zadałem braminowi to pytanie, odpowiedź jego pochłonęła pół dnia. Od tego czasu cały ten dzień wypadł mi z pamięci.

– Dziwi mnie, panie, pojęcie czasu u waszych świętych mężów. Mierzą egzystencje na tysiąclecia.

– I więcej – odrzekł Bimbisara. – Jak mówią nam niektórzy bramini, usunięcie skutków naprawdę złego karmana trwać może przez trzydzieści milionów milionów milionów wcieleń pomnożonych przez liczbę ziarnek piasku w korycie rzeki Ganges.

– To bardzo długo.

– To bardzo długo. – Bimbisara był poważny. Nie mogłem się zorientować, czy wierzy w to wszystko, czy nie. Miał skłonność do powtarzania ostatniego zdania rozmówcy, po czym zmieniał temat. – Kto jest obecnie królem Babilonu?

– Dariusz, panie.

– Tego nie wiedziałem. Dawnymi czasy handlowaliśmy z Babilonem. Ale straciliśmy zbyt wiele statków na morzu. Przestało się opłacać.

– Istnieje, panie, droga lądowa.

– Tak, i szczerze pragnę, abyśmy niebawem wydeptali tę drogę. Czy chciałbyś mieć żonę?

Czułem się zbyt zaskoczony, żeby mu odpowiedzieć. Król powtórzył pytanie i dodał:

– Ponieważ mamy nadzieję, że uznasz Radźagryhę za swoją ojczyznę, bylibyśmy radzi, gdybyś poślubił jedną z naszych dam, ja ożenię się z jedną z córek twojego króla, a on poślubi jedną z moich.

– Nie zasługuję na taki zaszczyt, panie – odpowiedziałem – ale sprawiłoby mi to radość.

– Dobrze. Zajmiemy się tym. Czy masz inne żony?

– Nie mam ani jednej, panie.

– To dobrze. Niektórzy bramini mają dziwne poglądy co do liczby żon, jakie można mieć, mimo że nasza religia jest w tych sprawach wyrozumiała. – Bimbisara wstał. Audiencja była skończona.

Kiedy szliśmy na taras wdychając wonne powietrze, miałem przez chwilę niejasne wrażenie, że Radźagryha jest naprawdę moim rodzinnym miastem.

Ożeniłem się ostatniego dnia tego samego tygodnia, kiedy złożono ofiarę z konia. Obydwie ceremonie odbyły się późną zimą w tym pięknym, krótkim okresie odpowiadającym wczesnemu latu w Ekbatanie.

W odróżnieniu od mojego małżeństwa ofiary z konia nie można było uznać za pełny sukces. W czasie rocznej wędrówki koniowi udało się ominąć zarówno federację republik, jak i Kosalę. Rozeszły się pogłoski, że w pewnym momencie zdesperowany Warszakara usiłował wpędzić konia na prom, który by go przewiózł przez Ganges do republiki Lićchawich. Ale w ostatniej chwili koń spłoszył się i nigdy nie przekroczył Gangesu.

Ogier trzymał się nieustannie królestwa Magadhy z niemal ludzką przewrotnością, i to przez cały rok swojej wędrówki. Zły był to omen dla Bimbisary. No, ale koń nie został schwytany przez wroga, a to był dobry znak. W końcu roku przyprowadzono go do Radźagryhy, aby w czasie trzydniowej ceremonii dopełnić ofiary.

Ofiara z konia to najdziwniejsze moje przeżycie. Skąd się wywodzi ów rytuał, nie wiadomo. Bramini zgadzają się tylko co do tego, że to obrządek aryjski, ponieważ w tej części świata nie było koni, dopóki nie przybyli z północy jasnoskórzy wojownicy. W innych kwestiach nie ma wśród braminów zgody. Większa część ceremonii prowadzona jest w tak starym języku, że nawet kapłani recytujący święte hymny nie mają pojęcia, co znaczą słowa, które wypowiadają. W tym są podobni do magów, którzy wyznają Kłamstwo. Główni bramini przebywający na dworze wypytywali mnie szczegółowo o te perskie obrzędy ofiarne, które przypominają tutejsze; powiedziałem im, że w Persji konia ofiarowują bogu słońca wyznawcy Kłamstwa. Poza tym wiedziałem równie mało o genezie naszych rytuałów, co oni o swoich.

Dla indyjskiego władcy ofiara z konia to bardzo ważna sprawa. Przede wszystkim jest potwierdzeniem jego panowania. Poza tym jeżeli dzięki koniowi powiększył odziedziczone królestwo, to zostanie uznany za wielkiego króla, czyli maharadżę, tytuł, który pewni ambitni Indusi chcieliby zrównać z tytułem Wielkiego Króla. Argumentowałem taktownie, że maharadża to raczej odpowiednik egipskiego faraona albo króla Babilonu – tytułów, jakie nosił i Dariusz.

Ofiara z konia odbyła się na wielkim placu w obrębie miejskich murów. Na środku wybudowano trzypiętrową złotą wieżę. Przed nią ustawiono trzysta słupów ofiarnych tak, żeby tworzyły kwadrat.

Podczas gdy przywiązywano oszołomionego narkotykami potulnego ogiera do jednego ze słupów ofiarnych, bramini przymocowywali do innych słupów zwierzęta lub ptactwo. Konie, krowy, gęsi, małpy, nawet na pół uduszone żółwie miano ofiarować tego dnia. Grali muzykanci, popisywali się akrobaci i żonglerzy. Miałem wrażenie, że wszyscy mieszkańcy Radźagryhy zgromadzili się na placu.

Stałem wśród dworzan przy drzwiach wieży. W środku rodzina królewska przygotowywała się do ceremonii.

Dokładnie w południe król wyszedł z wieży w towarzystwie pięciu żon. Wszyscy byli ubrani na biało. Na placu panowała absolutna cisza przerywana jedynie piskiem uwiązanych zwierząt i ptactwa oraz niemal ludzkim krztuszeniem się delfinów.

Główny kapłan osobiście prowadził ogiera od słupa do króla. Następnie Bimbisara w towarzystwie żon obszedł zwierzę dokoła. Jedna z żon namaściła koniowi boki, inna założyła mu wieniec na szyję. Opodal grupa braminów odgrywała jakieś przedstawienie, coś w rodzaju fikcyjnego ślubu, wykonując przy tym liczne sprośne gesty. Nie rozumiałem ani słowa.