Gore Vidal - Stworzenie Świata

– Kosalą stanowi dla nas zagrożenie. – Cały świat był groźny dla groźnego Warszakary. – Naszą polityką jest oczywiście popieranie królestwa przeciwko federacji. Ale w gruncie rzeczy sztuka kierowania państwem wymaga znajomości sztuki panowania nad koncentrycznymi kołami. – Nawet w stosunkach z suwerennymi państwami Indusi stosowali zawiłe zasady. – Sąsiad to zawsze wróg. Taka jest natura rzeczy. Należy więc szukać sprzymierzeńca w kraju położonym za sąsiadem, na obwodzie następnego koncentrycznego koła. Toteż patrzymy na Gandharę…

– I na Persję.

– I na Persję. – Znów pokazał mi na chwilę dwa rzędy swoich jaskrawoczerwonych zębów. – Wszędzie mamy agentów albo sojuszników. Ale federacja jest znacznie zręczniejsza. Nie ma kąta w królestwie Magadhy, gdzie nie mieliby swoich ludzi.

– Szpiegów?

– Gorzej! Gorzej! Przecież ty to wiesz, panie. Miałeś do czynienia z naszymi wrogami, panie pośle!

Serce zaczęło mi bić trochę nierytmicznie.

– Nie współpracowałem nigdy świadomie z wrogami Magadhy.

– O tak, jestem pewny, że nie zdawałeś sobie sprawy, kim byli. Mimo to spotkałeś się z naszymi wrogami. A oni są znacznie gorsi od szpiegów, bo chcą nas osłabić przez wprowadzenie obcych idei, tak jak to zrobili z Kosalą.

Zrozumiałem go wreszcie.

– Masz na myśli dźinistów, Warszakaro?

– I buddystów. I zwolenników Gośali. Chyba zorientowałeś się, że tak zwany Mahawira i tak zwany Budda nie są Arjami. Co gorsza obydwaj pochodzą z republiki.

– – Byłem pewny, że wasz król patronował Buddzie…

Warszakara wysmarkał nos, pomagając sobie kciukiem i palcem wskazującym. Ogólnie biorąc, maniery Indusów są niemal równie dobre jak nasze, jednakże smarkają i wypróżniają się publicznie.

– Polityka nasza polega na tym, żeby ci ludzie zjawiali się i odchodzili bez przeszkód. Siedzimy ich jednak bacznie i mam nadzieję, że wkrótce król nasz zrozumie, że są to w rzeczywistości wrogowie Magadhy.».

Pomyślałem o Gośali i jego sznurze oraz o Mahawirze i jego całkowitym oderwaniu od otaczającego świata.

– Nie wyobrażam sobie, żeby ci… asceci mogli żywić najmniejsze zainteresowanie rozwojem lub upadkiem królestw.

– Na pewno udają. Ale gdyby nie dźiniści, Benares byłby dziś nasz.

Żucie betelu wpływa tak samo ujemnie na sprawność umysłu jak picie haomy. Pita zbyt często haoma zaciera granicę pomiędzy snem a jawą. Dlatego też Zoroaster ograniczył picie haomy. Żucie betelu na dłuższą metę jest równie szkodliwe. Tego wieczoru zorientowałem się, że równowaga umysłowa Warszakary została niebezpiecznie naruszona. Mówię „niebezpiecznie”, ponieważ niezależnie od tego, jak fałszywy był jego pogląd na rozmaite fakty, dotychczas wypowiadał się w sposób jak najbardziej rozsądny.

– Koń znalazłszy się w Jelenim Parku, poszedł całkiem świadomie ku bramie prowadzącej do miasta. Wiem o tym. Byli tam moi agenci. Nagle dwaj nadzy dźiniści wybiegli z bramy. Koń spłoszył się. I zmienił kierunek.

– Czy nie myślisz, że ich pojawienie się mogło być zupełnie przypadkowe?

– Przypadkowe? Nie! Federacja nie chce, aby Benares wpadło w nasze ręce. A Mahawira urodził się w stolicy republiki Lićchawich. Cóż, znajdzie się inna okazja. Zwłaszcza teraz, kiedy mamy nowego i cennego sprzymierzeńca w Persji.

Wypiliśmy za sojusz.

Miałem nadzieję, że agenci Warszakary nie donieśli mu, jak starannie geografowie z mojej świty opracowywali mapę równiny Gangesu. Nie marzyłem o niczym innym jak o podboju Indii. Marzyłem o krowach! Perska armia zajmie Takszaśilę. Mając tę północną bazę, zawojuje całą równinę. Kosala nie będzie się bronić, ale Magadha na pewno stawi opór. Staniemy naprzeciw słoni w ciężkim opancerzeniu. Czy perską jazdę ogarnie panika? Obojętne. Byłem pewny, że tak czy inaczej Dariusz zwycięży. Jak zawsze.

Kiedy tak rozmawialiśmy o szpiegach i wrogach Magadhy, zastanawiałem się, czy Warszakara zdaje sobie sprawę, że jestem głównym szpiegiem najważniejszego wroga. Myślę, że tak. Nie był głupi.

Osada Radźagryha istniała od dawien dawna. Istniała dzięki osłaniającym ją pięciu wzgórzom, tworzącym naturalną fortecę w odległości około dwudziestu mil na południe od Gangesu. Na początku panowania Bimbisary miasto zaczęło rozbudowywać się w kierunku równiny. Król kazał wznieść masywny mur z grubo ciosanych kamieni dla obrony nie tylko nowego miasta, lecz także terenów rolnych, ogrodów, parków i jezior. W rezultacie gdyby nastąpiło oblężenie, mieszkańcy znajdujący się w obrębie murów zawsze mieliby pod dostatkiem żywności i wody. Z początku to mnie niepokoiło. Ale Karaka zwrócił mi uwagę na fakt, że stolica zawsze się poddaje, jeżeli zostanie odcięta od reszty kraju, niczym ciało od głowy.

Zbliżaliśmy się do Radźagryhy o zachodzie słońca i w zapadającym zmroku mury miasta robiły wrażenie naturalnych skał zwieńczonych tu i ówdzie byle jak wykonanymi wieżami strażniczymi. Ponieważ Indie są tak bogate w drewno i glinę, w budownictwie rzadko używa się tu kamieni i mało jest dobrych murarzy. Reprezentacyjne budowle wznoszone są albo z drewna, albo z kombinacji drewna i cegieł.

Kiedy wjeżdżaliśmy do miasta, niebo było jeszcze jasne. Dęto na naszą cześć w konchy, tłumy ludzi tłoczyły się wokół nas, jak zawsze kiedy można zobaczyć ważne osobistości, nie mówiąc już o słoniach.

Miasto Bimbisary zbudowano według takiego samego planu, jaki tak mi się spodobał w Babilonie i w opuszczonym mieście harappijskim. Szerokie, proste aleje biegną równolegle do siebie. Każda zaczyna się u jednej z bram miasta i kończy na centralnym placu, na którym stoi wielki budynek, gdzie podróżni mogą zamieszkać i pożywiać się za opłatą.

Na tyłach nowego miasta wznosi się owych pięć pagórków ze strażnicami i stare miasto, labirynt wąskich uliczek i alejek, podobne do Suzy czy Sardes.

Sprzeczałem się często z budowniczym z mojej świty o to, czy pierwsze wzniesione przez człowieka miasta miały proste ulice przecinające się pod kątem prostym. Jego zdaniem, były to zwykłe wioski, które rozrosły się nadmiernie, tak jak Sardes, Suza, Ekbatana czy Benares. Później kiedy jakiś król zakładał bądź odbudowywał miasto, czynił to na planie krzyżujących się ze sobą prostopadle ulic. Nie zgadzam się z nim. Jestem pewny, że pierwsze miasta też miały wyłącznie równolegle do siebie biegnące ulice. Później kiedy podupadły, szerokie aleje zostały zrujnowane i między nowymi domami, rozrzuconymi bezładnie wśród gruzów ich poprzedników, powstały kręte uliczki. Nigdy nie poznamy prawdy.

Nowa część Radźagryhy jest imponująca. Stoi tam wiele czteropiętrowych domów, wszystkie solidnie zbudowane. Król ustalił wiele norm budowlanych, których ściśle przestrzegano. Wszelkie nakazy królewskie zresztą były ściśle przestrzegane, ponieważ służba wywiadowcza Magadhy – dzięki wysiłkom Warszakary – to wspaniały instrument. Król wiedział o wszystkim, a jeżeli nie król, to minister.

Jadąc na moim słoniu, mogłem zaglądać w okna mieszkań na piętrze, gdzie ukryte za misternie rzeźbionymi kratami kobiety obserwowały życie miasta, same niewidzialne dla oka przechodniów. Na dachach wielu domów wznosiły się urocze, przewiewne pawilony, w których właściciele sypiali w upalne noce.

Większość okien na piętrze wyposażono w balkony z mnóstwem doniczek z kwitnącymi krzewami. Kiedy przejeżdżaliśmy, mężczyźni i kobiety rzucali kwiaty na drogę. Wszyscy wydawali się przyjaźni.

W powietrzu snuły się mocne zapachy, które na zawsze będą mi się kojarzyły z Indiami: kwitnący jaśmin, zjełczałe masło bawole, drewno sandałowe, no i oczywiście fetor rozkładu, nie tylko ludzkiego ciała, lecz i samego miasta. Drewniane budynki żyją krótko w krajach, w których deszcz przemienia się szybko w potop.