Gore Vidal - Stworzenie Świata

Demokryt pyta, która z nich była najdziwaczniejsza. Odpowiem, że następująca: świat nigdy nie został stworzony, nas w ogóle nie ma, wszystko jest snem. A kto śni ten sen? Ten, kto się budzi i pamięta,

Gdy po tygodniach dotarliśmy do rzeki Indus, wiatr ucichł i musieliśmy się zdać na wioślarzy, których siły słabły w miarę, jak słońce stawało się gorętsze. Kiedy podnosił się północno-wschodni wiatr, pruliśmy naprzód z rozwiniętymi żaglami, co było dość ryzykowne, ponieważ płynęliśmy niedaleko ostrych koralowych brzegów i nagły powiew mógł spowodować katastrofę. Ale Skylaks to wspaniały żeglarz i nigdy jeszcze nie stracił statku. Tak przynajmniej zapewniał nas, co mnie wcale nie cieszyło. Człowiek, który nigdy nie przeżył małej katastrofy, ma wszelkie szansę na dużą.

Mimo wszystko dobrze wykorzystywałem te spędzane na morzu tygodnie. Za młodu szybko się uczyłem, Karaka zaś był świetnym nauczycielem. Kiedy więc oczom naszym ukazały się niebiesko-czarne błota delty Indusu, miałem opanowane podstawy języka Indusów; tak przynajmniej mi się zdawało. Jak się później okazało, Karaka nauczył mnie jednego z języków drawidyjskich, niemal równie niezrozumiałego dla Arjów szesnastu królestw jak język perski.

Na szczęście Karaka znał wystarczającą liczbę wyrazów sanskryckich, żeby mi pomóc nie tylko w zapoznaniu się z nowym językiem, lecz także z nowym światem, ponieważ właśnie język narodu mówi nam najwięcej o bogach, których czczą jego członkowie, o tym, jakimi są ludźmi lub jakimi chcieliby być. Chociaż język IndoArjów jest całkiem niepodobny do tego, jakim mówią Drawidowie, zbliżony jest do perskiego, co potwierdza starą teorię, że niegdyś byliśmy członkami tego samego północnego plemienia i że do pojawienia się Zoroastra czciliśmy tych samych bogów. Teraz bogowie aryjscy są dla nas demonami.

Skylaks opowiadał mi wiele o swojej pierwszej żegludze po Indusie.

– Z początku Dariusz chciał zagarnąć całe Indie. Chce tego oczywiście i teraz, chociaż, mówiąc między nami, jest stanowczo za stary na długą kampanię. Powinien był ruszyć na wschód zaraz potem, jak zdobyłem dla niego dolinę Indusu.

– Ale nie mógł. W Babilonie było powstanie. Poza tym…

– Zawsze są jakieś przeszkody. Jeżeli się chce opanować świat, trzeba przestać się troszczyć o mało ważne miejsca, takie jak Babilon.

Roześmiałem się. Pobyt poza dworem ułatwia życie. Podobnie jak Skylaks miałem tylko opaskę na biodrach i indyjski bawełniany szal chroniący ciało przed słońcem. Nie różniliśmy się wyglądem od wioślarzy. Choć Skylaks musiał mieć w tym czasie dobrze po pięćdziesiątce, jego ciało było muskularne i sprężyste jak u młodego człowieka. Sól konserwuje ludzi tak samo jak ryby. Żeglarze zawsze wyglądają na młodszych niż są w rzeczywistości.

– Babilon to najwspanialsze miasto świata – powiedziałem. Skylaks nie zgodził się ze mną.

– Być może było tak dawno temu. Ale indyjskie miasta są znacznie większe i bogatsze.

– Czy widziałeś któreś z nich na własne oczy?

– Tylko Takszaśilę. Jest ona równie duża jak Sardes i znacznie bogatsza. A Indusi powiedzą ci, że Takszaśila to tylko nadgraniczne miasteczko.

– Więc dlaczego Dariusz tak długo czekał? Skylaks wzruszył ramionami.

– Myślę, że to jest tak jak z faraonami i ich grobowcami. On się boi, że kiedy opanuje całe Indie, umrze, bo na świecie nie pozostanie już nic do zdobycia.

– A Państwo Środka?

– Czy ono rzeczywiście należy do naszego świata?

Jak na zawodowego żeglarza Skylaks był raczej mało żądny przygód. Ale zaliczam mu na plus to, że pierwszy sporządził mapę Oceanu Indyjskiego aż po Cejlon. Mówię, że zrobił to jako pierwszy, lecz to właściwie nieścisłe. Kilka lat później, kiedy wręczałem Wielkiemu Królowi w miarę dokładną mapę Indii, pokazał mi podobną, którą nieco wcześniej znaleziono w archiwach świątyni Bel-Marduka w Babilonie. Okazało się, że Babilończycy i mieszkańcy Indii utrzymywali ze sobą regularne kontakty na długo przed narodzinami Dariusza i Skylaksa. Na naszym starym świecie nie ma nic nowego, prócz nas samych.

Szeroką deltę Indusu przecina wiele dopływów i strumieni, i to na znacznej przestrzeni. Na części tej czarnej, żyznej ziemi uprawia się ryż, część zaś porośnięta paprociami stanowi idealną kryjówkę dla wodnego ptactwa, takiego jak indyjskie kaczki, wyśmienite, jeżeli piecze się je wystarczająco długo. Tu i ówdzie zagajniki wierzbowe rysują się przepięknie na tle ołowianego nieboskłonu; deszcze spóźniły się tego roku o cały miesiąc i Indusi nie mówili o niczym innym. Połowa ich kraju ginie, jeżeli zabraknie deszczu. Ale tym razem nie powinni się byli bać. W dniu, w którym wylądowaliśmy w porcie Patala, spadł ulewny deszcz i przez następne trzy miesiące nie zdołaliśmy całkowicie wysuszyć odzieży. Moje pierwsze wrażenie z Indii to spływająca z nieba woda. Teoria Greka Talesa o stworzeniu świata z pewnością przekona każdego, kto przeżył indyjskie monsuny.

Podczas gdy płynęliśmy w górę rzeki do Patali, Skylaks zwracał mi uwagę na różne godne obejrzenia widoki.

– Obydwa brzegi rzeki należą do Persji – powiedział z zadowoleniem.

– Dzięki tobie. – Byłem uprzejmy.

– Tak. – Potwierdził nie bez dumy. – Poświęciłem na to trzynaście miesięcy. Na szczęście tutejsi ludzie wolą mieć władcę mieszkającego w odległości setek mil niż takiego, który jest bliżej. Wolą być rządzeni przez Achemenidę z Suzy niż przez jakiegoś lokalnego króla.

– Przecież mają satrapę. Skylaks skinął głową i skrzywił się.

– Sam wybrałem pierwszego. Był Aryjczykiem z Pendżabu. Wkrótce umarł i teraz mamy do czynienia z jego synem.

– Czy jest lojalny?

– Chyba nie. Ale przynajmniej dostarcza punktualnie dorocznej daniny. Nigdy nie widziałeś tyle złotego piasku, ile jest w tej części świata.

Nagle pojawiło się, nie wiadomo skąd, stadko delfinów. Połyskujące zwierzęta baraszkowały dokoła nas. Jedno przeskoczyło nawet ponad dziobem okrętu. Zawieszone na chwilę w powietrzu popatrzało na nas figlarnie.

– To dobry omen – powiedział Skylaks.

– Delfiny słodkowodne? – Nigdy nie słyszałem o istnieniu takich stworzeń.

– Tak, ale o ile wiem, żyją tylko w indyjskich rzekach.

Skylaks był skrupulatny, niczego nie przyjmował na wiarę. Pogłoski traktował sceptycznie. Jeżeli czegoś nie zobaczył na własne oczy, to nie traktował tego jako rzecz istniejącą; w przeciwieństwie do doryckich Greków, którzy to, co piszą, nazywają historią.

Wylądowaliśmy w Patali, dużym, lecz niezbyt ciekawym mieście portowym. Powietrze było duszne od deszczu, który miał za chwilę lunąć z przygnębiająco nisko wiszących chmur.

Trzeba by tu odnotować, że Indie mają trzy pory roku. Od wczesnej wiosny do początku lata słońce praży niemiłosiernie i bez przerwy i gdyby nie wielkie rzeki i rozgałęziony system irygacyjny, ziemia zamieniłaby się tu wkrótce w pył, a ludzie by poginęli. Wraz z latem nadchodzi monsun i zaczyna się deszcz, który leje przez jedną trzecią roku i staje się przyczyną licznych powodzi. Po porze deszczowej nastaje zbyt krótka zima. Piękne chłodne dni jeden po drugim. Niebo jest wtedy mocno błękitne, a kwiaty kwitną tak obficie, że różany ogród w Ekbatanie może przez porównanie wydać się pustynią.

W chwili, kiedy postawiłem nogę na lądzie, silny poryw wiatru rzucił naszą tryremę na nadbrzeże i dwa konie wpadły do rzeki. Zaraz potem niebo się rozstąpiło i lunął gorący deszcz. Przemoczonych do nitki powitał przedstawiciel króla, który oznajmił nam: