Уладзімір Някляеў - Вяртаньне Веры

Праз год пасьля пажару бегла я, як тое жарабя, што зратавалася ад полымя, па той самай канавіне да рэчкі. Жыта на пажарышчы вырасла густое, высокае, стаяла да неба — нібы і за сябе, і за тое, якое згарэла. Бліжэй да сярэдзіны поля канавіна паглыблялася, там вялізны валун ляжаў — і за тым валуном падпільноўваў мяне лясьнік з мянушкай Цмок. Ня ведаю, чаму ён такую мянушку меў, не выглядаў ён на цмока. Зусім ня страшны быў, усьміхаўся… Некалькі разоў я бачыла яго каля рэчкі, нават віталася з ім, зараз таксама сказала: «Дзень добры!» — а ён ня даў мне міма прабегчы, скочыў за мной, схапіў, паваліў, падмяў… Мне было страшна і балюча, гэтак балюча і страшна, што ад болю і страху я пачала канаць і, каб не сканаць, перасялілася з сябе жывой у сябе мёртвую, бо толькі мёртвай можна было гэты страх, боль гэты вытрываць.

Так я ўпершыню памерла.

Цмок адчуў, што я не жывая, але доўжыў і доўжыў сваё, мармытаў: «Ты яшчэ цёплая… і добра, што ўжо не жывая… ня трэба будзе цябе забіваць, грэх на душу браць…» — і калі ўсё сваё скончыў, сьцягнуў мяне ў яміну і кульнуў зьверху падкапаны валун. Камень лёг шырокім бокам, падвіс на краях яміны, таму не раструшчыў… Цмок паспрабаваў яго зрушыць, але ня змог, а падкопваць нанава пабаяўся, пабег — яму таксама было страшна. Тады я вярнулася з сябе мёртвай у сябе жывую і выбралася з-пад валуна. Праз невялічкую шчыліну паміж зямлёй і навіслым каменем выбрацца магла толькі зусім маленькая дзяўчынка.

Хіба такое магло быць на гэтым сьвеце?..

Але ж на нейкім сьвеце яно было.

На тым?..

Цмок жыў за рэчкай, цераз мост ад нашага лецішча, на сядзібе лясьніцтва. Начаваў ён летам на сене ў пуні. Гэта ягонае, а не чыёсьці жарабя, зратавала я год таму ад пажару.

Прыйшоўшы ў лясьніцтва ўночы, я падкралася да пуні, замкнула і падпёрла віламі, утыркнууўшы іх у зямлю, дзьверы, на ламачча каля сьцяны ад лесу нацягала сена — і толькі чыркнула запалкай, як пачулася з пуні іржаньне. Я магла патушыць запалку, але я не патушыла яе.

Я надта ўзьненавідзела чалавека, каб пашкадаць каня.

Пуня гарэла, жарэбчык іржаў і біў капытамі ў дзьверы, я, сьціснуўшы зубы, бегла праз лес да рэчкі… Потым цераз мост, потым па канаве цераз поле — нібы насустрач сабе самой, той, якая год таму перасялілася ў жарабя, каб уратаваць яго ад полымя, і толькі што ў полымі яго спаліла.

А Цмок не згарэў. У тую ноч яго не было ў пуні. У лесе хаваўся, нечага баяўся.

У канавіне я заўважыла, што ён усё ж паглыбіў падкоп пад валуном, каб той лёг плазам. Каб усе костачкі мае раструшчыў, каб сьледу не засталося.

Я ўсё думала і думала пра жарабя. Пра тое, што зратавала яго ад агню, каб у агні спаліць. Супярэчаньне было такім вострым, што разразала мяне напалам. Гэта цяпер я ведаю: чалавек толькі тым і займаецца, што стварае, каб парушыць, і ратуе, каб зьнішчыць. А тады, ня ведаючы законаў гэтага сьвету, я ніяк не магла зразумець: як такое сталася?..

З усяго, што мясьцілася і не магло ўмясьціцца ў маёй сьвядомасьці, вынікала адно: калі б я ня выбралася з-пад валуна, жарабя засталося б жывым.

Цяпер мне цяжка ўспомніць, як я дадумалася да таго, што, калі я жывая, а жарабя праз мяне мёртвае, дык мне трэба пахаваць ягоныя абгарэлыя костачкі там, дзе маглі б ляжаць раструшчаныя мае. Гэтая думка не ратавала, але ўсё ж нейкім чынам прытупляла вастрыню супярэчаньня, якое мучыла мяне невыносна.

Вечаровымі прыцемкамі я прыбегла ў лясьніцтва і стала на пажарышчы, узіраючыся ў тое, што пакінуў па сабе агонь. Апаленая сячкарня, жалезныя колы, абады, крукі... І ў гэты час вярнуўся з лесу Цмок. Ён убачыў мяне пасярод чорнага вугольля ў парванай ім беленькай сукеначцы — і страшна-страшна закрычаў. Гэтак страшна, што я скаменела. Мне трэба было бегчы, а я не магла. Стаяла і стаяла, нерухомая, а ён крычаў і крычаў… Раптам захлынуўся крыкам, нібы крык той горла яму перарваў, рынуўся зноў у лес — і толькі тады я здолела зрушыцца з месца.

Назаўтра касірка з лясьніцтва, якая жыла на хутары паблізу нашага лецішча і насіла нам малако, сказала што Цмока забралі ў лякарню. Ніхто ня ведае, што з ім, але падобна на тое, што звар’яцеў.

Ні бацьку, ні маці я ні ў чым не прызналася. А яны нічога не заўважылі, апроч таго, што сукеначка на мне парваная. Хоць казалі, што любяць мяне.

Я не сказала ім ні пра Цмока, ні пра жарабя, бо думала: калі баліць табе, навошта, каб балела яшчэ некаму?.. Табе ад гэтага меней балець ня стане.

Дый што б мае бацькі зрабілі, калі б пра ўсё дазналіся?.. Забілі б Цмока?..