Кастусь Тарасаў - Тры жыцці княгіні Рагнеды

За гэтымі клопатамі непрыкметна працёк час замірэння. Кароль і князь Вітаўт пачалі дасылаць на межы аддзелы лёгкай конніцы, якія палілі прускія вёскі, завязвалі дробныя сутычкі і вярталіся з лупамі. Асабліва ўзрадавала ўдача старасты Януша Бжозагаловага, які пасек атрад свецэнскіх крыжакоў. Свецэнскі комтур Генрых фон Плаўэн зачыніўся ў замку з усімі рыцарамі комтурства. Няхай сядзяць, не прыйдуць на бітву.

У нядзелю, калі войскі стаялі на рацэ Вкра, да Ягайлы і Вітаўта зноў з'явіліся мірныя пасрэднікі Гара, Сцібожскі і Герсдорф. Кароль і вялікі князь зноў тлумачылі, што даражаць мірам з Ордэнам, але пры ўмовах адмовы крыжакоў ад Жамойці, вяртання Добжынскай зямлі і пакрыцця ўсіх стратаў. Не сумняваліся, што Юнгінген не пагодзіцца і бітвы не пазбегнуць. Падкрэсліваючы такі погляд на перамовы, кароль і князь запрасілі пасрэднікаў паглядзець на табары шасцідзесяцітысячнага войска. Дзеля большага ўражання перад паўзгоркам, на які падняліся Ягайла, Вітаўт і пасрэднікі, прайшлі рыссю пры разгорнутых сцягах і ў поўным узбраенні сорак харугваў Вялікага Княства. Трыццаць харугваў мелі на сцягах герб «Пагоня», дзесяць - герб «Слупы», пад якім хадзілі на немцаў палкі Міндоўга і Гедзіміна.

Нарэшце, падступілі да ордэнскай мяжы. Тут, па старажытнаму звычаю, і польскае, і ліцьвінскае войскі спыніліся для малітвы, разгарнулі баявыя сцягі і ўжо так, баявымі парадкамі ўступілі на прускія землі. Ніхто не заступаў шлях да самай Дрвенцы. Але на брадах чакала першая непрыемнасць. Усе брады былі добра ўмацаваныя частаколамі, бамбардамі, за імі хаваліся аддзелы арбалетчыкаў і далёка ўглыб стаялі напагатове прускія кліны. Кароль склікаў раду. Пра бітву на брадах не казалі: палкі адзін за адным пайшлі б на верную гібель. Пераход да бліжэйшых брадоў нічога не мяняў: крыжакі цягнуліся б побач па супрацьлеглым беразе. Вырашылі адступіць, адарвацца ад Юнгінгена і абысці Дрвенцу ля вытокаў. Уночы таропка зняліся і шпарка, змучваючы людзей і коней, адолелі за дзень сорак дзве вярсты да вёскі Высокая.

Тут Ягайлу нагнала новая непрыемнасць. Днём узнік каля каралеўскага намёта ганец ад вугорскіх пасрэднікаў, сілезец Фрыч фон Рэптке, і ўручыў ліст ад караля Сігізмунда. Ліст аб'яўляў вайну Польскаму Каралеўству і Вялікаму Княству. Ягайла і Вітаўт зірнулі на дату - дваццаць першае чэрвеня. Тры тыдні Гара трымаў ліст пры сабе. Вось табе і пасрэднікі! Ездзілі, гукалі «Мір! Мір!», а самі падлічвалі войска і дакладвалі магістру Ордэна. Лазутчыкі! Толькі і заставалася злосна выказаць ганцу:

- Не думалі мы, што Сігізмунд парве дамовы і сваяцкія сувязі. Хоча адхапіць нашыя землі - няхай спрабуе. Разаб'ем Ордэн, адкажам. Хутка, Фрыч, твой кароль забыўся, хто выратаваў яго з вязніцы, дапамог вярнуць страчаную карону. Мы гэтую здраду запомнім. Усё, прэч!

Каб супакоіцца, Ягайла прайшоў у паходную капліцу, адстаяў на каленях гадзіну, маліўся, прасіў у Бога абароны і вырашыў у адплату зруйнаваць бліжэйшы крыжацкі горад Гільгенбург.

Назаўтра войскі сталі на прывал каля Дамброўскага возера. Прыпякала сонца. Усе харугвы купалі коней, і самі ваяры не выходзілі з вады. За возерам высіліся магутныя сцены і вежы Гільгенбургскага замка. Шляхце абвясцілі, што горад набіты мноствам прускіх немцаў і, адпаведна, дабром; нікому не забараняецца ісці за здабычай. А сёмай гадзіне, калі спала гарачыня, палякі пачалі прыступ. Ні ядры, ні стрэлы, ні дзіды гараджанаў не стрымалі націску ваяроў, якія прагнулі адпомсціць за руйнаванне Добжынскай зямлі. Шляхта паднялася на сцены, разбіла вароты, і хутка тысячныя аддзелы пачалі вынішчаць горад. Праз дзве гадзіны з горада вывелі палонных, вывезлі запасы і лупы і горад падпалілі. Усю ноч адбівалі возера і рака вогненныя водбліскі. Ранкам польскія харугвы хавалі палеглых, дзялілі здабычу, білі на мяса захопленую ў горадзе жывёлу; кароль адпусціў на волю ўсіх бедных палонных, але рыцараў і ордэнскіх братоў пакінуў у ланцугах.

Скарыстаўшы перапынак, вялікі князь сабраў князёў, намеснікаў, усіх палкавых ачольнікаў; прыйшлі татарскія ханы - Джэлаладзін і Багардзін. Сядзелі на палянцы; кола варты паставілі далёка, каб не чулі размовы.

- Праз дзень-два, можа, і заўтра, - казаў Вітаўт, - грымне бітва. Могуць і нас прабіць крыжакі сваімі клінамі, узяць у катлы. Самі разумееце! Нашы калі б'юць, дык б'юць, але калі бягуць, дык таксама ва ўсю сілу. Таму, палкавыя паны, накажыце сваім: стаяць, быццам іх па калені ў зямлю ўкапалі! Але і ўсё войска пакласці нам нельга. Таму, калі ўжо невыносна будзе трымацца, адыходзіць пачняце да абозу, і ўжо там трымаць абарону да апошняга. Там шэсць тысяч мужыкоў з цапамі, сякерамі, нажамі - значная моц. І кожны павінен ведаць: хто з поля ўцячэ - загадаю адшукаць і павесіць!