Кастусь Цвірка - Каласы

Я з той краіны...

Я з той краіны, дзе рвуцца з долу
Тугія стрэлы хвой карабельных,
Дзе, белагрудыя, над вадою
Стаяць бярозы, як каралевы.

Там пушчы — заблудзішся.
Толькі па зорах.
Па сцежках зубрыных знойдзеш дарогу.
У рэках сонных, у цёплых азёрах
Там ходзяць i сёння акунь ды стронга.

Я з той краіны, дзе ўранні жанчыны
Браць лён ідуць як адна, хаўрусам.
Глядзі ды любуйся: воч золак сіні
Ды рэчкай з-пад хуст —
валасы бела-русыя.

А хлопцы там — сокалы.
Дзень у хлопцаў —
На зрубах звонкіх, на дрогкіх машынах,
А вечар — над ручкі вядуць да варотцаў
Пявучых сябровак сваіх з вечарынак.
Я з той краіны, што ў век беспрасветны
Ясны прамень нарадзіла — Скарыну
I песню для славы дала сусветнай
Адаму Міцкевічу — роднаму сыну.

З краіны, дзе Каліноўскага слова
Лес віл ды кос на цара ўздымала,
Дзе голасам чыстым у час суровы
Зваў з цемры люд свой Янка Купала.

Я з той краіны, што мужна сустрэла
Браню прышэльца ў дні грозныя тыя,
Што ўся — ад неба да неба — гарэла,
Як свечка, тысячаю Хатыняў.

Там месца нідзе не знаходзілі каты
Ад куль партызанскіх i ад гранатаў,
Былі ў партызанах там дрэвы i хаты,
Была ў партызанах сама зямля там.

Я з той краіны, што кранаў рукамі
Узнесла з руін гарады, як вясёлкі,
Што гуслямі новымі — правадамі
Абвесіла ўсе бальшакі i прасёлкі.

Разносяць па свеце краіны той славу
Асілкі-БелАЗы — шырокі канвеер!
Краіны той голас высокі па праву
Гучыць паміж роўных на ўсіх асамблеях!

Я з той краіны, дзе ліпень купае
Зару ўсю ноч у ставах птушыных
I дзе стагоддзі агнёў купалля,
Чырванакрылых, не патушылі,

Дзе песню новую да небакраю
Нясе маладосць па шляхах вясновых
I плешча мора — вечна жывая,
Мая беларуская звонкая мова!

* * *

Mae землякі —
людзі не гаваркія.
Здаўна пра ix кажуць:
на словы скупыя.
Ды мне яны
шмат пра сябе гавораць
Сваімі жытамі,
якім не ўстаіцца ніяк ля небасхілаў Асінава
(каласоў шматгаловае веча!);
Волатамі-стагамі,
што да вясны наваколле духмяняць
(сабралі ў ix косы ўвесь луг казяльцовы!):
Слуцкімі бэрамі срэбралістымі,
дзе сонца збірае мёд
у пладоў яснабокіх скарбонкі;
Дамамі з узорнымі ліштвамі,
дзе, вылецеўшы з-пад разца гаспадара,
паселі навечна — дзюба да дзюбы —
галубоў неразлучныя пары.
Расказваюць мне землякі
пра сябе красамоўна
Вяргінямі ды півонямі,
што ўсё лета гараць пад вакном
на высокіх сцяблінах (што паходні!);
Ахапкамі маю,
якім харошаць на свята ганкі i вуліцы
(пахне ўся вёска тады бярозкамі ды аерам).
Пра сябе землякі
мне вельмі шмат гавораць
Нават тады, як маўчаць,
Ідучы, прыгорбіўшы плечы,
За труною свайго вяскоўца,
З якім увесь век аралі i сеялі,
Гулялі ўлазіны i вяселлі,
Спявалі i плакалі...

Маім землякам

Пеў ранак.
Ліп прывулічных сям'я
Паціху ліст пад ногі церушыла.
Птах пакідаў гняздо.
Быў гэтым птахам я.
Пара, пара:
цягнулі ў вырай крылы!
Былі са мной
усе мае гады,
Якія тут, па ржэўніку ды стружках,
Прабеглі па чарзе
i назаўжды
Застылі ў сцежках,
нібы ў кінастужках.
Крані —
i загайдаюцца ў двары
Арэлі ў памяці, як на экране,
Ад нашых пятак
жарабкі з гары
Рвануцца —
не ўтрымаеш на аркане...
Ды не пра гэта думалася мне.
Калі далей ад нашай хаты крочыў,
Усё выразней чуў я на спіне
Задуманыя
мацерыны вочы.

. . . . . . . . . . .

Згарала ноч на свеце без пары,
І сон дашчэнту кулямёты рвалі.
Віселі скрозь
пажараў ліхтары,
I кулі
калыханкі нам спявалі.
Мы ў вёсачцы — балотным астраўку,—
Нібы зайцы загнаныя,
сядзелі.
Між іскраў,
сполахаў,
між гэтых куль
Жылі пад зорамі
адной надзеяй.
Ішла вясна тым часам з балатоў,
Усё да зерня вымеўшы з каморкі.
Было ж у маці —
нашых пяць ратоў,
Якім
так абяцанкі ўсе агорклі!
Адна ў пас мара шчырая была:
Знайсці б дзе хлеба чэрствага —
хоць трошкі.
Малыя пальчыкі з пазоў стала
Даўно павыкалуплівалі крошкі.
На ўслоне дзежка, што карміла нас,
Даўно ўжо закарэла, нібы камень,
І мы дарэмна — у каторы раз! —
Глядзелі ў печ
галоднымі вачамі.

Усё немец выбраў — яйка, млека, шпэк,
Усё выграб прагавітай пяцярнёю.
Як у сваё, ён лазіў у засек,
Пакінуўшы нам
сцены з парахнёю.