Кастусь Цвірка - Каласы

Бывай здаровы, мужыцкі народзе,
Жыві у шчасці, жыві у свабодзе
I часам спамяні пра Яську свайго,
Што загінуў за праўду для дабра твайго.

Бацькаўшчына

На пясчаным грудку Зямлі
(там растуць арабіны i слёзкі)
Веска наша жыве...
Ніводзін лівень i снег,
ніводзін вецер, што заўсёды
ляціць куды-небудзь,
Не абамінае двор наш i хату
пад небам.
Дні, як белыя ветразі,
прыплываюць да нас
з усходняга небакраю,
За бярозы чапляюцца...
Кожны — па-рознаму звоніць,
на чыстых граючы струнах,
Кожны — як ясны пярсцёнак,
як дарагі падарунак.
Мы ix ад сябе не пускаем,
сцеражом,
як у Заўтра кладку:
Хай у вочы плывуць,
Хай у вушы плывуць,
Хай у жылы плывуць
да астатку.

З календара хлебароба
(успамін)

Снягамі ўжо аселіцы
Засыпаны без ладу.
Ix аддалі мяцеліцам
У поўную уладу.

Ды ў бацькі твар — як сонца,
Разгладзіліся зморшчыкі:
Яму мех шчасця сёння
Напелі калядоўшчыкі.

Напелі, напрарочылі
З калматаю «казою»
Пра поле, дзе, ахвочыя,
Растуць жыты лазою,

Дзе каласы пад ліўнямі
Згінаюцца вясёлкамі,
Дзе звонка ночы жніўныя
Гукаюць перапёлкамі...

I бацька ўжо не чуе
Мяцеліц свіст няроўны.
Ад рання штось чаруе
Каля плугоў-баронаў.

Ён думку — сон пра лета
У сэрцы ўжо мілуе.
Нанова ўсе палеткі
У галаве малюе.

Дзядзька Адам

У вёсачцы нашай некалі жыў дзядзька Адам.
Казалі, i птушкі ніколі не зачапіў дзядзька Адам.
Касіў, поле араў, баранаваў дзядзька Адам,
Сыноў i дачушак малых гадаваў дзядзька Адам.
Нідзе ў жыцці не бываў,
апроч вёскі ўласнай глухой, дзядзька Адам,
Поезда нават не бачыў за вечнаю працай сваей
дзядзька Адам,
Век прахадзіў між знаёмых палёў i лясоў
дзядзька Адам,
A паміраць аж за трыдзевяць земляў пайшоў
дзядзька Адам.

* * *

Мова зямлі маёй! Мова бацькаўшчыны!
Пачую твой гук на чужой зямлі,
I — бумкае чмель у гародчыку басам,
Трубяць за возерам жураўлі.

У хаце бярвеннай, ля печы — далёкая —
Ходзіць мацерына чапяла.
На плоце певень — жар-птушка — галёкае,
Збудзіўшыся, бзыкае ў шыбе пчала.

Дарма мне казалі, што ў пальмавым краі
Я нават успомніць цябе не змагу,
Што іншая песня — мелодыяй раю —
З душы маёй выцесніць просты твой гук.

Мова мая!
Для мяне ты заўсёды —
Сонца вясновага цёплы прамень,
Дзіва ляснога поўныя соты,
Рэчка, што асвяжае ў сухмень.

* * *

А дзень, як гарбуз паласаты,
Каціўся у змрок рабы.
Няслі нада мной пасаты
Хмар карабы.

Развітвалася з сынам
Шэрае поле i гаць.
Ішоў я па свеце сінім
Долю шукаць.

Блукаў я, як пад каронай,
Пад лівадзійскай зарой.
Стаяў кіпарыс калонай
Між мной i гарой.

Краінаю вінаграду
Вазілі, госця, мяне.
Ішоў я між кветак,
Рады
Вечнай вясне.

Ды дзе б я ні быў,
Пасаты
Мой ветразь няслі ізноў
Да матчынай — з сосен — хаты
I нашых рыжых ільноў.

* * *

A ўсё ж я рад, што ў гэты свет
Запушчаны з нябыту.
Між зор расквечаных i бед —
Жыцця майго арбіта.

Шмат па шляху маім было
Каменняў ды завалаў.
Нямала мне у твар раўло
Гіенаў i шакалаў.

Мяне чынамі-чыгуном
Шмат хто давіць быў рады,
Пранізваючы, як ражном,
Высокаю пагардай.

(I сёння сніцца мне парой
Эсэсавец бяльматы,
Што шомпалам у бок пароў:
«Парцізан быў у хата?»)

Я палажыў нямала сіл,
Каб груз адкінуць гэты.
На свой, хоць сціплы, небасхіл
Я вышаў, як камета.

Нідзе не кленчыў я,
Рабом
Не лез пад бот вяльможны,
Рукамі ўласнымі, гарбом
Браў свой прыступак кожны.

Была апорай мне зямля,
Што ў гэты свет пусціла.
Яна мне — нават i здаля —
Ўлівала сілы ў жылы.

Упасці духам мне яна
Ніколі не давала.
Калі быў вычарпан да дна —
Лячыла i ўздымала.

Я з ёю развяду бяду
I саўладаю з громам.
Яна заўсёды на віду —
Зялёным касмадромам.

* * *

Завуць касманаўтаў планеты
Павеялі новыя ветры

Над светам зялёным лясным.
Завуць касманаўтаў планеты
Святлом неспакойным сваім.