Кастусь Тарасаў - Тры жыцці княгіні Рагнеды

Знатныя сваты пасядзелі яшчэ з паўгадзіны і пад словы падзякі, пад удзячныя паклоны і пажаданні ад'ехалі.

Скарыстаўшы мітусню шумных провадаў, Аленка і Юры непрыкметна пакінулі двор і пайшлі лясным прасёлкам. Абодва маўчалі, засцерагаліся выпадковага пустога слова.

Аднак словы патрабаваліся. «Што ж я маўчу? - думаў Юры. - Скажу. Вось зараз, дойдзем да гэтага пня, цераз дзесяць крокаў, спынюся і скажу!» Мінулі пень і па-ранейшаму маўчалі. «Не, нельга, скажу!» - рашыў Юры і спыніўся.

- Аленка, хачу сказаць...

Яна перапыніла:

- Юры, хачу спытаць. Памятаеш, ты прыязджаў перад Вербніцай, мы хадзілі...

Ён кіўнуў.

- Ты тады, пэўна, хацеў спытаць?

Ён зноў кіўнуў.

- Я баялася тады, што спытаеш.

- Я адчуваў, што ты не хочаш.

- А зараз хачу! - сказала Аленка.

- І ведаеш, што хацеў спытаць?

- Ведаю. І кажу: так!

- Хацеў спытаць, што адкажаш маім сватам.

- Табе кажу і сватам адкажу: «Так!» Тады было нудна без цябе, а зараз без цябе невыносна. А ведаеш, калі палюбіла? Калі ў тую ноч у царкве прамаўляў да людзей. Уся царква ўслана забітымі, і ўсім не хочацца жыць. Ты быў у скрываўленым падрызніку - забіваў немцаў, як усе. Але ты не сказаў: «Апусцімся на калені і папросім Бога, каб злітаваўся», а стаяў проста, як архангел, які забіў гада, і сказаў словы, шчырыя, як дабравесце: «Падымемся з каленяў». І маё сэрца тады адрадзілася. Хачу быць разам, калі ты хочаш...

- Ты ж - душа мая, Аленка, - сказаў Юры. - Даўно родная мая душа, сястра, сябра на ўсе дні жыцця. Не людзі - лёс звёў нас. - І падхапіў Аленку на рукі, прытуліў да грудзей, закружыў...

Калі вярталіся, Юры сказаў:

- Аленка, я ў паход іду з нашым палком.

- Ідзі! - блаславіла яна. - Толькі хачу заручыцца з табой, каб ты ведаў, што цябе нявеста чакае.

А на двары, калі сцішыўся тупат вялікакняжацкага аддзела, з усіх кутоў павыходзіла людзей, да той хвіліны зусім нябачных, абселі сталы - і пачалася звычная бяседа. Хутка пачалі спяваць, нехта меў дуду - зайграў; з'явіліся падпітыя, пасмялелі ў словах. Андрэй паклікаў Соф'ю, пайшлі да ракі, дзе стаялі ў мінулыя ночы.

Надыходзілі прыцемкі, цьмянела сонечная святло, на захадзе фарбаваліся чырванню аблокі. Дзень мінуў, дзень цудоўны; былі паасобку, зараз быць разам, назаўсёды і ва ўсім - хутка, мала засталося чакаць. Прытуліўшыся адзін да аднаго, стаялі без думак. З адзіным пачуццём: «Люблю!»

Першыя дні чэрвеня адзначыліся моцнымі навальніцамі. Адну ноч вогненныя срэлы дзяўблі і палілі нешта на захадзе, на крыжацкіх землях, і ваяры задаволена хрысціліся, затое ў наступную ноч гром грукатаў проста над горадам, над табарамі палкоў, змрок выбухваў пукамі маланак, яны білі ў Вітаўтаў замак, куды ўжо прыбыў князь, у Каложскую царкву, па табунах, абозах, дварах, і ліло доўгія гадзіны, як у патоп. Нёман замуціўся, нёс лясное смецце, узнік непрадбачаны клопат з пітной вадой. Паводка закрыла брады, а на беразе сабраліся тысячы вазоў, і прыходзілі новыя.

Вялікі князь загадаў перавозіць калёсы плытамі; больш паўсотні паромаў з ранку да ночы снавалі па рацэ. Харугвы прыходзілі, затрымліваліся на начлег і ўплаў перапраўляліся на левы бераг. Ужо рухаліся да Нарава гарадзенскі, наваградскі, ваўкавыскі, віленскі і троцкі палкі. Трэцяга чэрвеня прыйшлі медніцкая, ковенская і лідская харугвы, князі Друцкія прывялі аршанцаў, князь Юры Міхайлавіч Заслаўскі - случакоў. Назаўтра прыйшлі амсціслаўцы і смальняне, Іван Нямір з полацкім палком, князь Васіль з віцебскім, прыбыў Сямён Лінгвен з палком ноўгарадцаў. Увечары ўздоўж Нёмана дымілі сотні агнёў, упокат клаліся спаць тысячы людзей.

Вітаўт цэлыя дні праводзіў на пераправе - падганяў, сердаваў, глядзеў, як сотня за сотняй заходзяць у Нёман, зносяцца моцнай плынню і выходзяць на другі бераг значна ніжэй. Даўно не быў такі бадзёры, спаў па пяць гадзін, на золаку - у сядло, выносіўся з замка ў харугвы, парадкаваў злосны натоўп ля паромаў, зноў імчаў у замак, раіўся з князем Сямёнам і Манівідам, дыктаваў натарыям лісты. Усё рабіў з ахвотай; сам дзівіўся, адкуль браліся сілы, нібы другая маладосць прыйшла, нібы скінула палову гадоў радасць распачатага паходу? І ўсё ладзілася. Ордэн прапанаваў замірэнне да купальскай ночы - цяпер можна ісці праз мазавецкія землі, не баючыся неспадзяванага нападу і бітвы з крыжакамі адзін на адзін. Нават у дробязях нішто не раздражняла: апроч двух ашмянскіх баяраў, забітых маланкай, ніхто не загінуў і не патануў пры пераправе.