Кастусь Тарасаў - Тры жыцці княгіні Рагнеды

Сігізмунд жа, слухаючы нуднае пералічэнне ўсіх наездаў тэўтонцаў на літоўскія, рускія, польскія гарады, пустую хроніку ўсіх падпалаў, забойстваў, гвалту і рабунку, якія здзейснілі браты Ордэна за апошнія сто гадоў, і ківаючы ў знак сваёй увагі, думаў аб прастадушнасці вялікага князя і польскага караля, якія жадаюць атрымаць ад яго адназначны адказ: так, ён, вугорскі кароль Сігізмунд, згодны, што Ордэн распачаў несправядлівую вайну, і не будзе яго падтрымліваць, а будзе захоўваць мір з Польшчай, каб Ягайлу і Вітаўту было прасцей разбіць крыжакоў. Не, здаецца, яны мяркуюць, думаў Сігізмунд, што я набіты дурань. Якая мне бяда, што вас паляць, гвалцяць, рабуюць? Самі вінаватыя. Аб'ядналі такія абшары з мноствам народу і дзівіцеся, што ўсе жадаюць падрэзаць вам крылы. Што мне за радасць, калі вы пераможаце Ордэн? З'явіцца ўзмацнелы сусед і больш нічога, апроч новых клопатаў. Сказаць вам: «Так, мы будзем убаку!», ды яшчэ ўголас. Хітруны! Руку лепш адрэзаць, чым вымавіць услых такое глупства. Адным словам назаўжды закрыць сабе дарогу на імперскі трон. Немцам не патрэбны імператар, які патурае славянам.

І што такое Польшча? Няхай палякі зараз кусаюць сябе за локаць. Няўжо яны думаюць, што я забыў іхную абразу? Хіба не палякі адмовілі мне ў правах на польскую карону? А хто прымаў загад, які забараняў пускаць мяне ў гарады і замкі? Вады і хлеба шкадавалі для мяне гэтыя няшчасныя палякі. Выгналі вон. Шукалі лепшага, Ягайлу абралі. Дык пра што гаварыць? Адмовіцца ад Ордэна, які абяцаў трыста тысяч, калі я адначасна з ім пайду на палякаў? Адмовіцца ад трохсот тысячаў, ад магчымага падзелу гэтай няўдзячнай Польшчы, ад імператарскай кароны дзеля вернасці некалькім словам на пергаміне? Прыгналі дзесятак кабыл, якія заўтра могуць зламаць сабе ногі і іх прыйдзецца зарэзаць і прадаць мясніку, прывезлі воз футра і за падарункі чакаюць, каб я пазбавіўся падтрымкі ўсіх нямецкіх княстваў. Сапраўды, ліхвяры побач з імі будуць анёламі: тыя патрабуюць працэнты і нічога болей, а гэтыя прывезлі зграю шалёных сабак і патрабуюць ад мяне пасварыцца з усёй Эўропай. Вось і Вацлава абліваюць гразёй. Вацлаў - дрэнны, Ордэн - дрэнны, усе - дрэнныя, адны яны добрыя.

- Мы не возьмемся абмяркоўваць дэкрэт нашага брата, чэшскага караля Вацлава, - запярэчыў Сігізмунд. - Нам не хопіць розуму для вырашэння такіх пытанняў. Тым больш, што Вацлаў меў для развагаў месяцы, якіх мы не маем. Аднак мне цяжка пагадзіцца з думкай, што наш брат абвясціў нясправядлівае рашэнне. - З задавальненнем адзначыў, як пазмрачнелі біскупы, а ліцьвіны гняўліва заварушыліся. «Змрачнейце, - падумаў Сігізмунд, - яшчэ не тое прыйдзецца праглынуць». - Што ж датычыць нямецкага Ордэна, - сказаў ён важка, - дык яго заслугі перад хрысціянскай царквой ведаюць усе. Ордэн, здаецца, дапамагаў Вялікаму Княству ў нядаўні час. Наколькі мы начутыя, браты Ордэна змагаліся ў харугвах князя Аляксандра на Ворскле (наўмысна прыгадаў гэты разгром, каб высока не ставіліся) і хадзілі з ім на чале зацішаць мяцежны Смаленск.

- Нямала зроблена Ордэнам і для Польшчы, - працягваў кароль. - Цэлы край прусаў зведаў сілу Хрыстовага вучэння, і скончыліся вядомыя нам з гісторыі наезды прусаў на польскія землі. Гэта вялікі подзвіг братоў Тэўтонскага ордэна. - Сігізмунд зірнуў на біскупаў. Тыя сядзелі са скажонымі тварамі, злосна паядалі яго вачыма. Лагодна ўсміхнуўшыся, ён ушпіліў іх яшчэ мацней: - Менавіта ад Ордэна пачуў польскі кароль Уладзіслаў, калі трымаўся яшчэ язычніцкіх звычаяў і памылак, першыя заклікі ўведаць Божае слова. Менавіта Ордэну князь Ягайла абяцаў прыняць хрэст на працягу чатырох гадоў, і ў тым, што ён стрымаў сваё слова, мы бачым заслугу братоў, боль глыбока працінае маю душу, - выгукнуў Сігізмунд, - калі я чую, што Польшча, Вялікае Княства і Ордэн не могуць палюбоўна вырашыць дробныя парубежныя спрэчкі. Павага, якую адчувае да Ордэна ўвесь хрысціянскі свет, не дазволіць нам ніколі і ні за што адмовіцца ад дапамогі ордэнскім братам. Гэта было б раўназначна для нас адмове ад Хрыстовых запаветаў любові, даруй нам, Божа, гэтыя словы.

Як Сігізмунд і чакаў, настала напружаная цішыня. Палякі закусвалі губы, вялікі князь неяк жудасна ўсміхаўся, два ліцьвіны ў яго за спінай зверавата паводзілі плячыма. «Непрыемна, гэта я разумею, - думаў Сігізмунд. - А чаго ж вы чакалі? Праўду трэба казаць у вочы. Тады лёгка і чыста на сэрцы, тады можна парадавацца за сябе, вось як у гэтую хвіліну». Ён выказаў свае адносіны да абодвух бакоў з дастойнай манарха шчырасцю і, дзякаваць Богу, пры мностве паважаных сведкаў. Усе чулі смеласць яго адказу, і заўтра, а то і сёння, у імперскія княствы і ў Ордэн пойдуць лісты з падрабязным пераказам яго водпаведзі літоўскаму князю.