Нил Гилевич - Родныя дзеці

Маўчаць не ўмею, прытварацца,
Стаяць навыцяжку «ва фрунт»,
Легальнай формай казнакрадства
Аздараўляць свой базіс-грунт;

Вясёлым быць, дзе трэба плакаць,
Лавіць ківок, паклоны гнуць,
Па нейчых тэзісах гагакаць,
На сальны досціп рагатнуць...

Сваім жыццём я замінаю
Такім, як ён, спакойна жыць.
Бянтэжу іх. Напамінаю
Аб тым, што хочацца забыць.

Што нельга з прагнасцю звярынай
Хапаць наўзахап барышы.
Што чалавек ўсё ж павінен
Баяцца нечага ў душы...

Гадаюць: «Што яму патрэбна?
Відаць, да славы рвецца ўвесь...»
А мне і слава - пыл патрэп'я,
Удушны пыл, што вочы есць.

Што значыць - слава?
Колькасць цэшак? Эфір? Экраны? Тыражы?
Якая слава можа ўцешыць,
Калі ты сэрцам - на крыжы?

У славу рвуцца жываглоты,
А да таго, баліць каму,
Яна пасля прыходзіць, потым,
Як да Максіма, што ў Крыму...

Яны не могуць разабрацца,
Чаго хачу, што трэба мне?
Зусім не шмат: любові брацкай!
Сяброў - што здрада не кране!..

Прабач - за гэтую прамову.
Расспавядаўся, бы ў царкве...
Тамаш маўчаў. Глядзеў, як з рову
Сівы туман да іх плыве;

Як подых ночы ледзьве-ледзьве
На вольхах кратае лісты,
Як абярнуліся ў мядзведзяў
Ядлоўцу цёмныя кусты...

- Не знаю, як наконт сяброўства,
А што датычыць... тут сказаць
Я мушу коратка і проста:
Пара з кім-небудзь лёс звязаць!

Таму й не ведаеш адхлання,
Што адзінокі ты, браток.
Няма пры боку мілавання -
Разблытаць дум тваіх маток.

Ніхто не зможа быць у скрусе
Такім апірышчам табе,
Як жонка верная... Баюся,
Каб не зачахнуў ты ў журбе.

Табе б з настаўніцаю нашай,
Альжбетай Францаўнай, у шлюб.
Была б - ні з кім не параўнаўшы -
Сям'я! І ты ёй быў бы люб!..

- Тамаш! Я думаў, ты параіш
Каго з няшчыпаных дзяўчат...
Я ж не стары яшчэ таварыш!
Мне б і каляску пакачаць...

- Э, не-е, брат! Гэткай - не параю.
Нашто - зялепуха, сырэц?
Ты хочаш мець без конца-краю
Турбот - і ў рэўнасці старэць?..

А вось яна - жанчына-дзіва!
Такія - рэдкасць на вяку.
Яна б табе і нарадзіла -
Яна ж уся яшчэ ў саку!

Што трэба бабка: ў самым леце,
У блаславёнай той пары,
Калі ўспрымаюцца найлепей
Усе жаноцкія дары!

Адно што будзе трудна досыць -
Як кажуць, клінам выбіць клін:
Жанчына гэта ў сэрцы носіць
Якісьці сонечны ўспамін.

Яна крыху сябруе з Анцяй
І ёй душу адкрыла нейк:
Яшчэ ў студэнцкім інтэрнаце
Так пакахала - што навек.

Пасля там здарылася нешта -
І хлопца страціла яна.
Сказала Анці: «Ну, канешна ж,
Была дурной: мая віна!..»

Дванаццаць год ужо ў разводзе.
Уночы - плача, днём - пяе.
І ні адзін яшчэ, ніводзін
Не дакрануўся да яе!..

- Так і сказала Антуніне?
- А што? Дзівіцца тут не след:
Жанчына можа, брат, жанчыне
І болей выдаць «пад сакрэт»...

Сцяпан устаў - аж камень з крушні
Скаціўся, грукнуўшы ўначы.
- Хадзем! - сказаў. - Тут морак душны.
І - просьба: трошку памаўчы...

«Няўжо я ляпнуў штось не тое? -
Сумеўся здзіўлены Тамаш. -
Ах, поле роднае, жытное,
Хоць ты самотніка разваж!..»

Пасля запозненай вячэры -
З фінальным кубкам малака -
Антось якіясьці паперы
Дастаў з кішэні пінжака.

Зірнуў на маці ў хваляванні,
На Антуніну, на братоў, -
Сказаў: - Прашу хвіліну ўвагі:
Сюрпрыз для вас напагатоў.

Вось гэты сшытак без абгорткі -
Нам з вамі продкаў запавет:
«Тэстамент Тодара Вячоркі» -
Як сам назваў запіскі дзед.

Адзін мой сябар выпадкова
Яго ў архіве адкапаў.
На жаль, збярогся ён часткова:
Пачатак недзе запрапаў.

Але й па тым, што ацалела,
Убачыш - толькі зазірні, -
Як дзеду Тодару балела
За лёс народа і зямлі.

Вясковы, бедны і бяспраўны
Настаўнік школы прыхадской,
Ён прагнуў вольнасці і праўды,
Тужыў па шчырасці людской.

На царскай катарзе ў Сібіры
Ні маразы, ні шампалы
У ім надзеі не забілі -
Народ свой вывесці з імглы.

То ж там пісаў ён свой «Тэстамент» -
У змрочных шахтах рудніка.
Які - пачуйце - тэмперамент
Ірвецца з кожнага радка!