Нил Гилевич - Родныя дзеці

Над жытам жаўранак успырхнуў,
Штось шчабятнуў, бы ў сне, і знік.
Сцяпан згадаў павер'е-прымху:
«Нядобра - ноччу птушкі крык...»

- Тамаш, - апомніўся ён нібы, -
Па-мойму, тут, дзе мы стаім -
Была дарога на Сялібы?
Якраз ля гэтых во хваін?..

- Была... І добрая дарржка!
- А ездзяць як туды? Наўкруг?
- Ніяк не ездзяць. А навошта?
Ад тых Сяліб сышоў і дух.

Сяліб даўно нямо ўжо, браце.
Хто маладзейшы быў, - сюды,
У цэнтр саўгаса, перабраўся,
А хто стары быў, - на клады.

За ўсіх даўжэй сядзела пара
Бабуль - да смерці не сышлі.
Я знаў іх: Стэпка і Барбара,
Абедзве п'янічкі былі.

Адна ў адной віно цадзілі
І пелі песню за сталом:
«У крапіве нас нарадзілі,
У крапіве мы і памром!»

Нібыта самі песню склалі,
Бо іх падворкі сапраўды
Так крапівой пазарасталі,
Што не прайсці было туды...

- Тамаш, на ўсё глядзець нязвыкла,
Што легла ў прах, што зарасло.
Але, калі дарога знікла -
Страшней, здаецца мне, за ўсё...

Давай прысядзем, брат, на крушні.
Бог з ёй, з вячэрай, - не ўцячэ.
Паглянь: як тая печ у сушні -
Каменні цёплыя яшчэ...

Дарога... Колькі я з дзяцінства
Папахадзіў калісь па ёй!..
Яна - жыцця майго часцінка,
Душы зародачак маёй.

Я помню ўсю яе на памяць -
Дзе грунт быў цупкі, дзе пясок,
І кожны куст, і кожны камень,
І той бярвенчаты масток...

Дарога ў гульні і забавы,
Што бегла з кошыкам маім,
Уся прапахлая грыбамі,
Духмяным водарам малін...

Дарога ў колкіх ранніх росах -
Іх топча босы пастушок,
І вяжа венікі з бярозак,
І грае весела ў ражок...

Дарога песень вечаровых -
Між дзвюх купальскіх зараніц,
І самых першых, хлапчуковых,
Маіх да скону, таямніц...

Усё адрэзана навечна -
Так, каб і следу не знайсці,
Каб зразумеў, што недарэчна
За летуценнямі ісці.

Каб не падумаў азірнуцца
Ды не ўнушыў сабе назло,
Што можна ў май жыцця вярнуцца,
Як у знаёмае сяло...

- Вось гэта правільна, я згодзен:
Не варта марыць зноў пра май.
А калі так - журыцца годзе,
І ты па даўнім не ўздыхай.

Табе, па-мойму, аж занадта
Хапае сённяшніх турбот -
І праз адкрыты свой характар,
І ад людскіх непамыслот.

Чыталі з Анцяй мы, канешне
(А маме я не паказаў),
Што пра твае рамансы й песні
Шпачынскі гэны накілзаў.

Мы за цябе перажывалі.
Пісанне тое так і сяк
Па сказу ўсё перажавалі:
Басяк ён, братачка, басяк!

- Не ён галоўны ў подлым спісе:
Яго рукой вадзіў другі.
А сам Шпачынскі... каб не спіўся,
І крытык быў бы не благі.

Ён пачынаў даволі храбра,
На жаль - далёка не пайшоў,
І на сягоння - лепшы сябра
Усіх сталічных алкашоў.

Прыходзіў потым - ледзь не плакаў,
Прасіў прабачыць... Выгнаў вон:
Мне завугольных патулякаў
Прымаць з павіннай не рэзон.

Хто дыктаваў яму - не прыйдзе
Перапрасіць за тую муць.
О, гэта страшны, хітры злыдзень!
Іосіф Бэнсь яго завуць.

Мы з ім вучыліся калісьці,
Быў аднакурснікам маім.
У творцы сам не здолеў выйсці -
Рашыў мазгі ўпраўляць другім.

Стаў тэарэтыкам мастацтва
І ў кнігах хітра, неўпрыкмет
Нам раіць з вотчынай расстацца,
Каб пакарыць вялікі свет.

Маўляў, касмічная арбіта
Не прыме нашы «караблі»,
Бо надта ярка ў іх адбіта
Аблічча роднае зямлі.

Куды ён хіліць - зразумела.
Ён сам ляцеў бы ўжо даўно
Па той арбіце безыменнай, -
Вось толькі крылаў не дано!

А твор павінен мець адзнаку
Сваёй зямлі, - інакш ён, брат,
Такі ж без водару, без смаку,
Як з гідрапонікі тамат.

Мы не бязродныя на свеце
І не бяздомныя ў жыцці.
Чым дагарэць у пустацвеце -
Лепш не ўзысці і не цвісці!

Вось так аднойчы я і ўрэзаў,
Калі на пленуме ён чоўп,
Што мы, не цэнячы прагрэсу,
Праз гэта трацім слухачоў.

На павадку ісці мне раіць
У снобаў. К чорту гэты зброд!
Мяне не публіка цікавіць,
Мяне цікавіць мой народ.

А ён - штось іншае, васпане,
Ён - нешта большае нашмат.
Ён падрабляць пад вас не стане
Ні густ, ні нораў, ні пагляд...

- А што, той Бэнсь - такі ўплывовы?
- Ён ходзіць капаць на мазгі
Усім, каму не даспадобы
Я за характар свой «благі».