Нил Гилевич - Родныя дзеці

Таму і ўспыхваю, што бачу:
Сяму-таму між нас з рукі -
На звышпраблему, звышзадачу
Валіць уласныя грахі.

Сваё нядбальства ды паскудства
Напругай часу апраўдаць -
Усё адно, маўляў, для людства
Дарогі ў заўтра не відаць.

Калі ўвесь свет, уся планета,
Маўляў, вісіць на валаску, -
Якая можа вабіць мэта -
Няўцямна толькі прастаку.

І вось, ад будучыні вольны,
Сабе гаворыць спажывец:
Усё вазьмі, што ўзяць ты здольны -
Бо заўтра можа быць канец!

А я лічу: у небяспечны
І трудны час - наадварот:
Стакроць мацней павінен сведчыць
Свой гарт і вытрымку народ.

То слабы духам недавярак
Адно і думае штодня -
Каб як паболей зжэрці скварак
Ды болей выжлукціць віна.

Хто гэтак чуецца сягоння,
Той - панікёр і дэзерцір, -
Хто толькі ў горла цягне-горне,
Пакуль пад ім не рухнуў мір.

А мы... Хіба мы з племя кволых?
Нам - страціць веру ў лёс зямлі?
Тады - чаму ж мы ў гэтых долах
Крынічкі-рэчачкі звялі?..

Тамаш замоўк... «Але й зацяты!» -
Падумаў з гонарам Сцяпан.
- Глыбока плужыш ты, чарцяка!
Хоць пасылай цябе ў ААН!

А што? Свайго ты роду-племя
Не пасаромеў бы, браток.
Душой і сэрцам у праблеме.
Глядзіш і ўдалеч і ў выток!..

Сцяпан быў рад такому шанцу
Пабыць сам-насам з Тамашом,
І не хацеў зусім спяшацца,
І шкадаваў, што блізка дом.

- Жартуй... А я сачу і знаю,
Куды пасоўваецца свет:
Я ўсю палітыку чытаю, -
У нашай хаце - пяць газет!

Ну, праўда, дзве - не для дарослых,
А для маіх «тамашанят».
І па вясковых тэмах розных,
Што тычыць нас, чытаю шмат.

Нядаўна хтось пісаў талковы,
Што сотні тысяч тон у год
Жывога хлеба са сталовых
Ідзе ў адход - ляціць за плот.

Не кілаграм, не пуд, не цэнтнер,
Не тона нават і не дзве,
А сотні тысяч тон! На вецер!
Таго дабра, чым свет жыве!

Як прачытаў - такая крыўда
Мне сцяла сэрца між рабёр,
Што асушыў адзін паўлітра
І плакаў моўчкі, як бабёр!

Рашыў: да д'ябла сівер зольны!
Да д'ябла трактар і плугі,
Калі мой труд, мой плён мазольны
Такі людзям не дарагі!

На сметнік - хлеб! Духмяны! Смачны!
І гэта ў нас, дзе сам народ -
І гаспадар, і распарадчык
Усіх багаццяў і даброт!

А дзе прычына? Ты - не знаеш?
Ну, а хто-небудзь знае ўсё ж?
А можа, ў тым, што ты купляеш
Бясцэнны скарб за дробны грош?

Закону вартасці, здаецца,
Нікому нельга парушаць.
Ну, а другое - дармаедства:
І з ім штось трэба вырашаць!

Тут, дзе ад веку не хадзілі
Дзяды без чорных мазалёў, -
Мы тымчасове напладзілі
Нямала трутняў-гультаёў.

Ад дармаедства ўся распуста:
Нішто душу не губіць так,
Як незаробленая луста,
Якою сыціцца лайдак.

Яшчэ на бацькавым, паршывец,
А ўжо такі кіндзюк нясе
І так нахабна ўжо фальшывіць -
Што бог сам рукі атрасе!

Мужыцкі сын - ці ж не пагана! -
Не хоча працы чорнай знаць:
Пачаў, ці бач, хварэць на пана!
Узяўся панства спаганяць!

Бяжыць туды, дзе ўтульна, чыста, -
Хоць за падсобка, за слугу...
А я, брат, поля адракчыся
Ужо да смерці не змагу.

Навек прырос да ніў зялёных,
Да шэпту жытніх каласоў,
Да чысціні блакітнай лёну,
Да суму светлага аўсоў.

Без іх мяне зламала б скруха
Так, што не даўся б і лячыць...
Пастой хвіліначку, паслухай,
Як жыта хораша маўчыць!..

Браты спыніліся. Над полем
Плыла, гусцела цішыня.
Духмяным дышучы настоем,
Пацела нанач збажына.

Яна маўчала, ды не спала, -
У працы ўся была наўсцяж:
Астаткі клёку дабірала...
- Ну, зразумеў? - спытаў Тамаш.

- А ўранку, раненька, як толькі
Заззяюць росы ў далавах
Ды промняў рынуцца патокі, -
Які тут льецца водар-пах!

А я, нібы па абавязку,
Спынюся, далеч азірну
І - разы два ці тры ўзацяжку
На грудзі поўныя ўдыхну.

І пах, і сонца, і прастору -
Усё ўдыхну, вазьму ў сябе...
Куды ж я з гэткага прастолу
Сыду - у сонечным сяйве?..

Тамаш гарэзна, па-хлапечы,
Хітнуў кудлатай галавой.
- І не сыходзь! Адзіны вечны
Прастол на свеце - гэты, твой!

І ты - адзіны тут сапраўдны
І валадар, і гаспадар.
Палац твой - слаўны, трон твой - спраўны,
Карона - свеціцца, як жар!..