Нил Гилевич - Родныя дзеці

- Ты з кім бадзялася, бадзяга?
- Не трэба, мамачка, пасля...
Альжбеце раптам стала блага:
Спаднічка зрошаная ўся.

- Ты на яго забудзь адразу ж! -
Сказала тонам ледзяным. -
І калі ўздумаеш пра замуж -
То знай: з любым - але не з ім!..

Мар'яна войкнула, замёрла,
Губу падціснула губой
І моўчкі, горда, непакорна
Глядзела ўдаль перад сабой.

Але не бачыла нічога
Праз слёз гарачую імглу,
Апроч усмешкі засмучонай
Ягоных воч, ягоных губ...

А потым кінулася ў хату,
Упала ніцма на пасцель
І доўга трэслася ад плачу -
Ад чорных дум між белых сцен.

* * *

Ці быў хоць дзень адзін, Вячорка,
А ці была хоць ноч адна,
Каб у самотнасці агорклай
Цябе не ўспомніла яна?

Каб не падумала парою:
Хоць дзесь на тысячнай вярсце,
Хоць за апошняю гарою -
А лёс усё-такі звядзе!..

І звёў... «Прыслухаўся», нарэшце,
Да крыку змучанай душы -
І звёў... Узрадуйся, уцешся
І «дзякуй» шчырае скажы.

Лёс абышоўся больш чым злосна.
Ударыў так, што не стрываць.
Свая ж дачка... Пакуль не позна -
Іх стрэчы трэба абарваць!..

Яе вяло на двор знаёмы
Зусім не злосці пачуццё -
Сляпая роспач, страх няўёмны:
Куды ж крутнулася жыццё?

Як лёс прыдумаць мог такое,
Што, нібы торбу ў жабрака,
Усё ў яе найдарагое
Адыме родная дачка?

Што раптам згасне гэткім чынам
Апошні променьчык надзей...
І дзе пакут яе прычына -
Не волен знаць ніхто з людзей.

Крый бог, каб ён або Мар'яна
Штось западозрылі... Каб ён...
Ён, для якога заарана
Сцяжынка ў край юнацкіх дзён.

Ён, для каго Кудзёлка Аля -
Як фільм, што колісь перажыў.
Забыта так, што ў ноч купалля
Яе дачку прываражыў!

У гэткім роспачным настроі
Яна ішла прасіць яго,
Каб ён пакінуў у спакоі
Мар'яну - толькі і ўсяго.

Каб ён знайшоў прыдатны спосаб
І даў дзяўчыне зразумець:
Пасля купальскай ночы ў росах
Патрэбна ёй працверазець...

Альжбета Францаўна застала
Вячорку ў хаце. Штось чытаў
І быў уражаны нямала
Яе прыходам: не чакаў.

Ці мо адразу першы позірк
Усё сказаў яму? Бадай...
- Ну, што спынілася ў парозе?
Праходзь далей, прашу: сядай!

Падаў ёй крэсла. Госця села
І, склаўшы рукі ў падале,
Глядзела моўчкі, анямела
На кветкі ў шклянцы, на стале.

На васількі, што колісь звыкла
Душу ўздымалі над зямлёй,
Што як прысуд, як лёсу выклік
Цяпер стаялі перад ёй...

- Сцяпан Якубавіч, хачу я
Табе бяду сваю адкрыць.
Няхай душа твая пачуе,
Як мне нялёгка гаварыць.

Яна - зялепуха, дурная,
Хоць у яе ўжо і дыплом.
Людскога зла яна не знае,
Узросшы ў маці пад крылом...

- Ты пра каго? - Я пра Мар'яну.
Яна з табой была ўначы.
Ты даў ёй выпіць дурнап'яну,
І ты мне мусіш памагчы...

- Ах, вось пра што ты! - усміхнуўся
Вачыма сумнымі Сцяпан.
Устаў. Цыгаркай зацягнуўся.
- Ты лічыш: гэта - дурнап'ян?

- Так, гэта проста ачмурэнне,
Яна ж уся - як не свая.
Прабач, ты робіш вельмі дрэнна:
Усё ж старэйшы ты ўдвая.

Ты шчасця мець замала будзеш -
Як не апомнішся, павер!
Адно жыццё ёй збаламуціш
Ды, дзякуй, мне ўкароціш век...

Не знаў Сцяпан, якая драма
Якім агнём у ёй смыліць,
Што ў ёй дасюль той май, як рана,
І крываточыць, і баліць.

Што ўчора, першая ж хвіліна,
Калі спаткаліся яны,
Яшчэ выразней праявіла
Далёкі вобраз той вясны...

Не знаў ён гэтага, ды бачыў:
Усё ў ёй стала на дыбы!
Сказаў: - Дарэмна вінаваціш:
Не прынясу я вам бяды.

Сказаў спакойна, у астудзе,
Удзячны лёсу, што сцярог.
І паўтарыў: - Бяды не будзе.
А шчасце... Шчасця - дай вам бог!..

- Бяда ўжо ёсць! - Альжбета рэзка
Згарнула пальцы ў кулачкі
І апантана ўстала з крэсла:
- Сцяпан, не руш маёй дачкі!

Знайдзі да нас у сэрцы літасць -
Як брата роднага, прашу!
Малю найшчыраю малітвай:
Не даканай маю душу!

Даруй! Ты быў мой бог, мой віцязь -
Дык не пазбаў мяне жыцця:
Не дай, не дай мне ўзненавідзець
Маё адзінае дзіця!

Калі ж, не ўстыджаны ўчарашнім,
Яе ты ўцягнеш у капкан -
Праклёнам маці самым страшным
Я пракляну цябе, Сцяпан!..