Нил Гилевич - Родныя дзеці

- Ад мамы!..
- Значыць, вы, Мар'яна -
Альжбеты Францаўны... дачка?!.
Усё было так нечакана -
Як з неба гром без аблачка.

- Дачка!..
На міг сцяло, здавіла
Яму ў грудзях - не прадыхнуць.
- А што вас гэта... так здзівіла?
- Вы... не падобныя нічуць!..

Ён знаў, ён помніў, што Альжбета
Ад мужыка пайшла з малой.
Але што кветка-цуд вось гэта -
Яе крывінка?.. Божа мой!

Хвіліну цэлую балесна,
Вачэй не зводзячы, глядзеў.
- Дык вось якая наша песня! -
Сказаў працягла, нараспеў.

Мар'яна зразу ж улавіла,
Што нешта сталася, але ж -
Ёй так хацелася шчасліва
Абняць увесь прастор-бязмеж!

І так паверылася моцна:
Жыццё для шчасця існуе, -
Што усумніцца хоць на момант -
Было б забойчым для яе!..

- Світае ўжо... Раса ірдзіцца...
Я пабягу... А вы - пасля.
Са мною разам не ідзіце -
Убачыць можа хто здаля...

Сцяпан цяпер адно заўважыў,
Што ноч радзее пакрысе.
- Я... буду помніць словы вашы!
І слухаць песні вашы ўсе!..

Ужо адбегшыся далёка,
Яна спынілася, затым
Звярнула ўбок і ўмомант вока
У жыце канула густым.

«Там нацянькі, відаць, сцяжына», -
Падумаў ён - і неўпапад:
Мар'яна вынырнула з жыта
І стрымгалоў бяжыць назад.

Падбегла - быццам бы з купання:
І нос, і лоб, і валасы,
І дужкі броў - усё дазвання
У срэбных кропельках расы!

Расой намоклі чаравічкі,
Спаднічка зрошана з бакоў.
А каля сэрца - невялічкі
Букет купальскіх васількоў!

Няйначай цуд прыроды нейкі,
Сатканы з росаў, перад ім.
- Вось, - падала Сцяпану кветкі, -
Аб роднай ніве на ўспамін...

- Ты змокла ўся, - сказаў ласкава.
Яна ўсміхнулася: - Дармо!
І засаромлена спытала:
- Вы мне напішаце пісьмо?

Хоць два радкі, як болей нельга...
- Хоць два радкі, - кіўнуў Сцяпан.
- Да пабачэння! - і пабегла
У шызы досвітны туман...

* * *

Альжбета Францаўна паспала
Зусім не шмат - гадзіны дзве.
Пасля гасцей - чамусь абвяла,
І боль азваўся ў галаве.

Спачатку думала з Мар'янай
Пагаварыць і ўсё сказаць -
Чаму ёй стала так пагана
Ад жарту Лёдзі: «Чым не зяць?»

Адкрыцца ўвогуле начыста:
Чым столькі год яна жыла -
Якой пакутаю цямрыстай,
Якой іскрынкаю святла!

Але адчула, што не зможа -
Душа зайшлася палыном.
Аддасць хай трохі... Легла ў ложак
І знемаглася цяжкім сном.

Што ёй прыснілася - не помніць,
Але прачнулася яна,
Адчуўшы страх, якраз у поўнач,
Пры пасках месяца з акна.

«Мар'яна!» - рэзкі боль нясцерпны
Апёк раптоўна, як агнём.
Яна ўсхапілася з пасцелі
І - за пярэгарадзь кулём.

Убегла, шырму адхінула -
І дых Альжбеце заняло,
Здавіла так - аж пахіснула:
Мар'яны ў ложку не было!..

- Мар'яна! - клікнула. - Мар'яна! -
І зразумела, што дарма:
Пасцель была не рассцілана.
Дачкі няма! Яе няма!..

Душу здагадка апаліла:
«Мар'яна з ім! Канешне - з ім!»
І, страшна ўсхліпнуўшы, завыла
Альжбета ў цераме сваім.

Яна не плакала - канала,
Слязьмі давілася ўзахліп
І рукі роспачна ламала
Перад бяздушным ззяннем шыб.

Няўцямна выйшла на падворак,
Да весніц моўчкі падышла.
«Маё ж дзіця мне будзе вораг -
Вось да чаго я дажыла...»

Світала. Шызы морак плыўкі
Сплываў у закуткі на дзень.
У скроні білі дум абрыўкі:
«Усё... Ніякіх больш надзей...

Нічога больш... Надзей, уласна,
І не было... А што ж было?
А што ж раптоўна так пагасла,
Суздром рассыпаўшыся ў тло?

Магчыма, памяць, што трымала
Душу на нітачцы жывой?
Цяпер і памяць не стрывала -
Ён нават там ужо не твой...»

Ды вось пачуўся быццам шорах.
У сэрцы тахнула: «Яна!»
Ну, так: сцяжынкай на падворак
Яе дачка ішла з гумна.

Але ішла Мар'яна дзіўна -
Як бы гуляючы з сабой:
То рукі белыя карцінна
Счапляла ўшчэп над галавой,

То нагіналася, зрывала
Травінку, можа, ці лісток,
Да губ прыклаўшы, цалавала
І адкідала тут жа ўбок...

Альжбету згледзеўшы ля ганку,
Яна апомнілася ўміг:
«Ой, будзе мне за прагулянку!
Ой, мама, што ў вачах тваіх!..»

Акамянелы, пастарэлы,
Якісь нядобры і чужы
Быў матчын твар, нязвыкла белы
У дня і ночы на мяжы.