Нил Гилевич - Родныя дзеці

Сцяпану ў Лёксавай асобе
Быў люб народны педагог.
- Спыталі б, дзядзька, тымчасове
Пра што лягчэйшае, дальбог!

Не чуў, не бачыў, каб у модзе
Наш «Крыжачок» быў між людзей.
Пайду дыхну на прахалодзе! -
Міргнуў ён Лёксу весялей.

* * *

Сцяпан стаяў каля штыкету,
Дзе шыкаваўся куст вяргінь,
І думаў... Не, не пра Альжбету
І не аб даўнім-дарагім.

Ён рады быў, што не чапала
Яна той лёсу прыгавор.
А думаў ён... І нечакана
Мар'яна выбегла на двор.

Сцяпан знячэўку аж падаўся
Насустрач ёй - на нейкі крок.
- Натанцаваліся? - спытаўся
Бадзёра, гучна назнарок.

- Ён выпіў шмат і скача брыдка,
Ды і наогул... пустапляс! -
Сур'ёзна, проста і адкрыта
Мар'яна мовіла ў адказ.

Вячорку ўразіла, як строга
Яна гатова зло судзіць.
- А я тут... згледзеў кветак многа,
Якія спрэс паспеў забыць.

Вы не паможаце, Мар'яна,
Мне іх імёны прыгадаць?
- Не знаю... можа, я таксама
Усіх не здолею назваць.

Вось гэту помніце? Вяргіня!
- Вяргіня? Часам не з княгінь?
А як па-бацьку? - Жарт дзяўчыне
Дапаў - падаўся неблагім.

- Па-бацьку будзе Тамашоўна -
Тамаш Якубавіч садзіў! -
І засмяяліся раптоўна
Абое - хораша наўздзіў.

Іх шчыры смех пачула Анця,
Альжбету выманіла ў двор,
Шапнула: - Францаўна, пагляньце:
Па-мойму, пара - на падбор!

Ну чым не зяць? А нам - нявестка!..
Альжбета смыкнула губой
І абарвала Анцю рэзка:
- Ён у бацькі гадзіцца ёй!

А на душы ў самой заскрэбла.
«Яму на выгляд - трыццаць пяць,
І нават менш... Жаніх - што трэба!
Дык і папраўдзе: чым не зяць?

Сабраны, стройны, маладжавы,
Яшчэ зусім без сівізны
І ўжо - вядомы, паважаны...
Аб чым так гутараць яны?

Што разглядаюць за штыкетам?
Напэўна, кветкі... Мілы госць,
Ты пагарджаеш этыкетам:
Вы - не адны: тут людзі ёсць!

Дай повад ім - не абярэшся
Пасля ад плётак і размоў.
Дый я таксама ёсць, нарэшце...
І я скажу дачцэ: дамоў!

Я ж, можа, маці? Ці, па-твойму,
Ужо ніхто я? Здань? Мара?..»
І - не сказала... а раптоўна -
Сама цішком пайшла з двара.

Пайшла, прыдушаная крыўдай,
Ад болю сцяўшыся, пайшла.
Ніхто не чуў, як немым крыкам
Крычала ўся яе душа.

Паспакайнела нечакана
Ужо ля дому, ля варот.
«А ён... ці знае, што Мар'яна -
Мая дачка? Мой горкі плод?..

Ды не, напэўна!.. Бо каб ведаў...
Як і Мар'яна... Знаць бы ёй!..
Ад усяго ўтаіла свету
І ад яе... Дачкі сваёй...»

Хвілін праз колькі пісьманосец
Гукнуў Мар'яне як грамчэй:
- Эгэй, паненка! Маці просіць,
Каб ты дамоў ішла хутчэй!..

«Паненка» ўраз пачырванела:
Ах, гэты мамін недавер!
І што за прыхамаць-манера
Гукаць дамоў... якраз цяпер!..

- Прабачце мне... Да пабачэння!
- Да пабачэння! - адказаў
Вячорка не без засмучэння.
Глядзеў услед ёй і маўчаў.

Ужо выходзячы за брамку,
Мар'яна ў пальцах трапяткіх
Прызатрымала трохі клямку
І - азірнулася на міг.

Ды хоць і быў зусім кароткі
Той міг, той скрадзены пагляд, -
Іскрынкі ўбачыў ён усё-ткі
У двух карычневых вуглях!

А можа, так яму здалося,
Што сам адчуў, як смутак-жаль
Па тым, што колісь не збылося,
Іскрыць, каб выклікаць пажар?

Што сэрца думкай пранізала:
«Няўжо, аблытаўшы калісь,
Жыццё навек цябе звязала
І ты не ўскрыліш зноў увысь?

А гэта шчасце, на якое
Ты маеш права, як і ўсе -
Неспадзявана маладое,
У весняй квецені-красе?

А гэты позірк - ясны, чысты,
Не замутнёны анічым -
Як ранак сонечна-іскрысты
У росных россыпах лагчын?

Хіба не гэткаю дзівоснай
Ты бачыў мару кожны раз?
Ці не яе пазнаў ты проста -
У рэшце рэшт, у добры час?..»

Сцяпан хацеў пабыць сам-насам,
Ды выйшаў з хаты дзядзька ў двор:
- Прабач: курцы, відаць, калгасам
Твой раздымілі «Беламор»?

- Яшчэ не ўвесь: узяў з разлікам,
Каб і курцам было і мне.
- Тады цягні, няхай ён ліхам,
Усё ж чужы прыемней тхне!

Пусцілі дым. - Пайду-тка ў пуню
Ды паляжу крыху, плямеш.
Як ні храбруся, ні жартую -
А сілы ў целе - менш і менш.

Змарыўся, Сцёпачка, змарыўся,
Выдаткаваўся да асноў.
І толькі з крыўдай не змірыўся,
Што гады плодзяцца ізноў.