Рыгор Барадулін - Амплітуда смеласці [I лірыка, і гумар.]

Адчай з прарочымі вачыма,
Дзе ўзорацца шляхоў шлякі,
Дзе з небам раіцца Радзіма,
Дзе немагчымае магчыма,
Дзе дзівакуюць дзівакі.

Ахвярца верны неспакою
Над плынню крэўнае ракі.
I мова матчынай рукою
Яго сумленне трапяткое
Багаславіла на вякі.

Трохкутнік
выраю
высока.
Трыпутнік ласкаю прыціх.
Трывога зерыцца трохвока.
Век чалавечы,
Як трыпціх.
Світанне,
дзень
і змрок вячэрні —
Іх, трох,
Навечна час упрог.
Трыпціх пасеянага зерня.
Трыпціх —
дол,
аралля,
нарог.

Трыпціх крыжа,
Трыпціх жагнанняў,
Трыпціх расстайных
Трох дарог.
Трыпціх апошніх
Трох жаданняў.
Трыпціх —
калыска,
кут,
парог...

I слова, крэўнасцю пачэснае,
Іскрынкай радасці былой,
Як камень Фелікса Тапчэўскага,
3 зямлі
Узыдзе над зямлёй.

Часаны любасцю і вераю
Валун —
Пястун ледавіка —
Не лёг над прахам
Глыбай шэраю,
А ўстаў — нямы працяг радка

Шаноўнейшага Хвэлькі з Рукшаніц,
Паўстаў, каб далягляд шырэў.
Зноў камень,
3-пад дзярноўя зрушаны,
Вяльможнай яснасцю ўшарэў.

Бо шэры краявід імжычкаю,
Зязюлька шэрая з імжы,
I світка шэрая мужыцкая,
I жаўранятка на мяжы

Прасіліся ў радок ля Вухвішча
I ў Глыбачцы каля карчмы.
I быў мужык,
Нібыта луг яшчэ,
Што ўглух пад кажухом зімы.

Дзівіліся ўсе з пана Фелікса,
Што па-тутэйшаму казаў,
Што лёс свой
Не з шляхоцкай веліччу,
А з беднай простасцю звязаў.

...Грудкі магільніка спрадвечныя,
Нібы радкі чарнавіка
Жыцця.
Гараць хваінкі свечкамі
I грэюць памяць земляка...

Якраз гулянку справіў пан Падвей,
Дадому дачакаўшыся Максіма.
Не суравей, сцюдзёны суравей,
Зірні на свет ягонымі вачыма.

Праз дзевяноста год,
Бы ў забыцці,
Ідзе паэт па змененаму Менску.
Між камяніцаў хочацца знайсці
Драўляны дом,
Як той дубок на ўзлеску.

Яму паабяцаў Сяргей Вакар,
Які змушае камень засмяяцца,
Што дом свой
Знойдзе блізка гаспадар,
Ды некуды надоўга знік дарадца.

Не рада Свіслач ледзяным плытам.
Нахмурыўся брывамі голля шэрас.
Падацца б на Захар'еўскую —
Там
Чакае маладая Зоська Верас...

Так і стаяў,
Пакуль яго ўначы
Не ўбранзавела вопратка ад стыні.
Снег не растаў і ўранні на плячы,
Як і належыць снегу на вяршыні...

Быў амаль з іголачкі апрануты
I лічыў карміцелькай іголку,
Што з маёю мамаю стараннаю
Разам прачыналася на золку.

Бліскавіцай злоўленаю
Блізкаю
Пры святле газоўкі курадымнай,
3 ноччу дзень сшываючы,
Паблісквала,
Завіналася без перадыху.

Дзеля жытняга кавалка ласага
Мама шыла ўсё ўсяму пасёлку,
Па крамніне ды па зрэб'і
Пасвіла
На суровай прывязі іголку.

Са старога новае вымоджвала,
Толькі долю ніцаваць не ўмела.
Кужаль злыбяды ў слязе вымочвала,
Перастрочвала жыццё набела.

Караціла,
Сточвала,
Выстрэнчвала,
Падганяла ўсё ды прымярала.
Радасцю чаканаю не стрэчаная,
Сум з тугой па-ўдоўю прымірала.

3 кончыка іголкі быў я ўскормлены,
Як з канца кап'я,
Часінай золкай.
Адрастаў са спаленага кораня,
Перакшчоны мамінай іголкай...

Абмінаючы смерці пагляды,
Да Берліна ішоў наўпрост
3 партызанскіх лясоў,
3 блакады
Кулямётчык Мікола Дрозд.

Усяго за квартал ад рэйхстага
Куля вока яго знайшла —
Цёмна стала,
Святло растала,
Захапіла ў палон імгла.

Ён застаўся адзін як палец,
Нібы ў песні той, без гнязда.
I ўспаміны гараць,
I паляць
Каты родную вёску Дразда.

Вёска Тухаціна не атухла,
Не паўстала дасюль з агню.
Падступала туга-шаптуха —
Не прызнаў яе за радню.

Шле ў лазутчыкі
Ноч бяссонне,
Падпаўзае, кладзецца ў лост.
Не расплюшчвае вока —
I сёння
Цэліцца кулямётчык Дрозд.

Не ведаючы тэорыі вольных вершаў,
Не чуўшы нічога
Пра факт існавання авангардызму,
Мама
Лісты мне пісала верлібрам
Без знакаў прыпынку,
Без абавязковых вялікіх літар.
Падчас у радок
Прарываліся самі рыфмы,
Як вецер зімовы ў комін
Ці восеньскі той,
Што далічваў лісты на яблыні.
А рыфмы не вытыркаліся вельмі,
Яны перагукваліся па сутнасці:
«Мой сынок, каласок, васілёк,
Баравое зеллейка,
Мой каласутанька...»
I ў кожным радку
Столькі было зямлі і неба,
Лесу і мурагу,
I столькі мне добрага напрарочана,
I кожны радок
Быў да сэрца прытулены,
Што біблію слова матулінага
Берагу.
Каб не сурочылі!