Рыгор Барадулін: Маладзік над стэпам

He выйшаў ты i ў гэты раз
Мяне спаткаць, паднесці рэчы...
Ля весніц толькі зноў твой вяз
Крануў галінамі за плечы.

Ты мне не падасі рукі,
Глядзіш удаль з-за шкла партрэта.
Ці бачыш, вырас сын які?
Скажы хоць слова для прывета.

А я... чакаў з усіх дарог
Цябе ў сорак чацвёртым... летам.
Калоны ні адной не мог
Я прапусціць з ахапкам кветак.

Хацелася пачуць: «Сынок...»
I крыкнуць радаскае: «Тата!»
Бацькоўскім быў мне кожны крок...
Усё ішлі, ішлі салдаты...

Каторы раз сыходзіў снег...
Дамоў вярнуліся суседзі.
Я кожнаму насустрач бег
I чуў кароткае: «Прыедзе...»

Калі ж у крыўдзе мне сябры
Гразіліся падчас бацькамі,
Тады хацелася наўзрыд
Заплакаць шчырымі слязамі.

Не плакаў я — усім на злосць,
Бо ў хаце быў адзін — мужчына.
Не йшоў ты...
Маці маладосць
Глыбей заворвалі маршчыны.

І зараз — еду я здалёк,
Чакаю ўсё — зайду, a маці
Мне скажа: «Пазиаеш, сынок?..
Вось наша ўся сямейка ў хаце...»

Паверыць цяжка мне таму,
Што больш не прыйдзеш ты дадому.
А шапку я заўжды здыму
Перад магілай невядомай...

1958

Ізноў вясна гасцюе на Ушаччыне,
Усмешкай сонца маладзіць блакіт.
Няўпэўнена, з чупрынай ускалмачанай,
Ступаюць па праталінах гракі.

Загаварылі льдзіны звонкай моваю,
Раздаўся ручаёў вясёлы спеў.
Пакуль што футру цёплую, зімовую
Таропкі заяц скінуць не паспеў.

Запахла багунамі i жывіцаю.
Хмель забрадзіў у баравых імхах.
А хутка гром паважны з блгскавіцамі
Уладна прагрукоча па шляхах.

На ганку новай хаты шпак высвіствае,
Крутым узмежкам прыпякло гарбы.
Як кураняты, кволыя, пушыстыя,
Праклюнуліся коцікі вярбы...

Я ў свой дарагі горпасёлак Ушачы
Дамоў завітаў на канікулы.
Хацелася родных, знаёмых пабачыць.
I рэчка, i лес мяне клікалі.

Па вуліцы, змалку знаёмай, іду я.
Мне радасна глянуць навокала —
I злева будуюць i справа будуюць
Дамы — камяніцы высокія,

Здаецца, працягваюць для прывітання
Кляны мне далоні зялёныя.
Расказвае дыктар (не горш Левітана)
Пра ўсе дасягненні раёкныя.

Завод новы ў хоры гудкоў басавітых
Нясмела падцягвае тэнарам.
Не налюбуюся свежым блакітам
I гэтымі хмаркамі пеннымі.

Навінай спяшаюць сябры пахваліпца:
— Іграе ўжо вальсы натхнёныя
Аркестр духавы.
Гак, i ў нас, брат, сталіца,
Хоць, праўда, пакуль што
Раённая.

1955

Там-сям ад сонца папаратнік ссох,
I туляцца да пнёў апенкі сонныя.
Пяшчотны, мяккі мох
Навокал лёг,
Нібы сняжынкі — зорачкі зялёныя.

Як нейкі скарб хаваюць пні-камлі,
Шырзй тапыраць пальцы вузлаватыя,-
Не хочацца кідаць тае зямлі,
Дзе узраслі,
Две верхам хмары краталі...

1957

І.

Юнак смуглатвары гайдаецца.
На тонкай вяроўцы гайдаецца.
Расчэсвае вецер чупрыну яму.
Ніхто у зямліцу сырую чаму
Схаваць яго не здагадаецца?
Гайдаецца хлопец, гайдаецца...

Дратамі калючымі скручаны
Гаротнаму белыя ручанькі.
Разняць ix — матулі няма.
Вадою крынічнай гаючаю
Прамыць яго раны пякучыя
Не прыйдзе матуля сама.

Гайдаецца хлопец, гайдаецца.
Ды маці чужая ўглядаецца.
А вочы такія сінія —
Як сынавы...

II.

А драч надаедла скрабе i скрабе,
Жанчына магілу капае сабе.
Блішчаць за спіною фашыстаў штык
...Як сонца будзіць пачалі жаўрукі,
Туман лугавіны выбеліў,—
Знайшлі курганок ля ракі,
Пустой засталася шыбельня,—
За гэта прысуд ёй такі.

Лапата цяжкая,
Лапата тупая.
Старая магілу
Капае, капае.

А пот высыпае,
А пот высыхае.
Матуля магілу
Капае, капае.

Па шолаху знае
Тут кожную хвою.
Шапоча лапата
З шурпатай жарствою...

Маці ўсміхаюцца
Сынавы вочы.
Дзе ты, далека?
Дзе ты, сыночак?..

Позірк матулі
Ласкай іскрыцца,
Ды падганяюць
П'яныя фрыцы.

Чужынцы стаяць за спіною,
Чужынцы звіняць крыжамі —-
Магіламі за сабою
Гэту зямлю укрылі.
Чужынцы стаяць груганамі,
І промні на касках застылі.
Чапляюць за сосны
Набухлыя хмары,
Праносяцца злосна
Вятры па абшарах.
Чутны i плач i енкі
У скогаце ветру шалёным.
У перуновых скаргах —
Чутны зямлі праклёны.