Леанід Дранько-Майсюк - Стомленасць Парыжам

Так, з гэтымі жанчынамі быў я непамяркоўны, магчыма, нават жорсткі, але каб цынічны — ніколі. Я крыўдзіў іх з самага пачатку нашых адносін і рабіў гэта дзеля таго, каб, крый божа, не ўчыніць большае бяды — нейкую з іх крыўдзіць пасля ўсё жыццё. Пакінуўшы іх назаўсёды, я зразумеў, што нічога ў маім лёсе не зменіцца без маёй згоды, што я маю сілу ўжо сёння адчуць свой будучы поспех і што пустая ваза за маёй спінай (варта толькі азірнуцца!) адразу ж напоўніцца ранішнімі кветкамі, якія дыхаюць акропальскай яснасцю — хараством А.

Перад нядобрым сном успамінаю і сваю нядаўнюю непамыснасць.

З вежы Эйфеля ў падзорную трубу я ўбачыў могілкі Пасі. Унізе ляжала сумная Сена, над ёю ўзвышалася падкова палаца Шайо, далей праглядвалася плошча Тракадэро, злева ад якой і былі могілкі. Яны знаходзіліся ад вежы на значнай такі адлегласці, з ракі наплываў на іх лёгкі туман, і падзорная труба дапамагала разгледзець толькі іхні агульны выгляд. I я не так бачыў, як здагадваўся пра крыжы, пра каменныя пліты і ажурныя агароджы. I ўсё ж, паўглядаўшыся, заўважыў там нейкі засяроджаны рух. Здалося, сышліся людзі і пачалі капаць. Усё мне хацелася паглядзець у Парыжы, але толькі не працу далакопаў. Аднак жа ўзнікла прыкрае жаданне — у цэнтры Парыжа зірнуць у свежую магілу. Памятаю сваё дзіцячае ўражанне — я, дзесяцігадовы, гляджу туды, уніз... Магілы ў Давыд-Гарадку капалі глыбокія, больш за два метры. Дбайна падразалі карані, не пакідалі ні смяцінкі. На дне акуратна ўтрамбоўвалі пясок, і ён свяціўся велікоднай жаўцізною. Ледзьве не пад шнур выроўнівалі сцены, выстругвалі з іх усё да апошняга камячка. Шурпатасці, калі замінала рыдлёўка, загладжвалі рукамі. Я глядзеў у давыд-гарадоцкую магілу, нібыта ў пусты расчынены куфар.

У Мінску ж, на Паўночных могілках, выкапаная магіла мала чым адрозніваецца ад авіяваронкі.

Няўжо й тут гэтак?

Лёгкі туман развеяўся, і могілкі Пасі, як жывыя, наблізіліся да мяне ўсім сваім музейным хараством. У тым кутку, дзе павінны былі працаваць далакопы, я нікога не ўбачыў. Усё мне прымроілася, і разам з туманам развеялася мая прыкрая спакуса, паглядзець на дно парыжскай магілы.

Дык вось, няўбачанае дно парыжскай магілы — апошняе, што мне ўспомнілася перад нядобрым сном...

У Давыд-Гарадку гараць хаты. Каля Жалезнага Стаўба сустракаю Надзечку — сваю цётку, стрыечную сястру маці, — набожную, немаладую ўжо кабету, а ў гэтым жахлівым сне дык зусім старэнькую, як біблейская забытасць. Надзечкай яе завуць за маленькі рост. Яна ў валёнках, у абсыпаным попелам плюшавым саку, у чорнай, насунутай на вочы хустцы.

— Гэто ты, Лёнічок?

— Я, цёточко.

— У мяне хата згорэла.

— Нішчасце яке, цёточко!

Надзечка падступае да мяне бліжэй і пытае з нейкім крыўдлівым спадзяваннем:

— А ці можна ў Амэрыку поехаць, Лёнічок? Тут жа ж няма як жыць...

Я суцяшаю цётку, кажу ёй самыя добрыя словы, якія толькі знаю, і іду далей па спаленым гарадку. Каля бацькавай хаты з усіх бакоў мяне абступаюць чыста паголеныя твары. Я не ведаю, што з бацькавай хатай — яе не відаць, яна за непраглядным полагам дыму. Але я ведаю, што чыста паголеныя твары — гэта падпальшчыкі. Адзін з іх чамусьці ў канцэртным фраку і з букецікам ясных аксамітак у аранжавай бутаньерцы. Падпальшчыкі вядуць мяне на Альшанскую вуліцу да хаты бабы Просі, што стаіць напроці Савічыкавага магазіна — вядуць туды, дзе я нарадзіўся. Той, што ў канцэртным фраку, паказваючы на бабіну хату.з'агадвае: «Спалі яе!» Але я не слухаю. Ен паўтарае загад. Я каменна застываю, і маё непаслушэнства ратуе мяне. Яно прымушае падпальшчыкаў адступіць. Тут жа, на Альшанскай вуліцы, бачу А., і мы разам вяртаемся ў парыжскі гасцінічны спакой, і сваімі ранішнімі валасамі, як гіяцынтамі, А. закрывае мой гарачы твар...

Паміж гэтым свом і далейшай маёй сустрэчай з белым луўрскім голубам існавала тая ж сувязь, што існуе паміж магілай і помнікам над ёю.

У Луўры над партрэтам Джаконды, над празрыстым бранявым лістом, якім закрыта карціна, я ўбачыў белага голуба. Ен павіс над карцінаю, як марыянетачны анёл, і вісеў датуль, пакуль не чапляміў ахоўны ліст вадзяністым слядком мускатнага арэха. Нябачная нітка, што трымала голуба ў паветры, мусіць, абарвалася, і ён паляцеў да луўрскае піраміды. Ен нібыта паказваў мне новы шлях да цікавага, і я пайшоў услед за голубам. Адштурхнуўшыся ад луўрскае піраміды, мы пераляцелі Сену і апынуліся на вакзальным даху музея д'Орсэ.

Голуб, варухнуўшы крыламі, павярнуўся на ўсход, злавіў на шаўкавістае волле палоску жоўтага кадмію і стаў называць імёны жанчын, тыя шчаслівыя імёны, якія жывуць у паэзіі Апалінэра — Марыя, Леа, Фердзіна, Анні, Міа, Марэя, Іста, Лары, Івета, Луіза, Жаклін.