Леанід Дранько-Майсюк - Стомленасць Парыжам

— А ты, як толькі прыходзіш у ліцэй, адразу малюй сваё дрэва, і яно будзе заўсёды перад табою.

— Тата, я яшчэ не ўмею маляваць пакуты. Васілю здаецца, што яго любімае дрэва назаўсёды застаецца недзе ў мінулым і там пакутуе... Такое ўражанне, што на Люксембургскі сад монпарнаскае далечы паволі наплывае сляпы небадом — сінядымная вялізная вежа.

Шумны фантан крывянее ад фавістычнае рыбы, на якую нападаюць ненаедныя чайкі.

Куранты Сената спрабуюць атрэсці з круглага цыферблата наліплыя сонечныя вейкі, што далятаюць сюды з той жа монпарнаскае ледзьве бачнае далечы...

Непрыкаяны Паляк не забавіўся.

Ен прыйшоў з цэлафанавым мехам на плячы.

— У мяне тут яшчэ сустрэча і з Эжэнам Гіёмэ, — растлумачыў ён, скідаючы на дол туга напакаваны мех. — Мсье Гіёмэ — скульптар. Яму для работы я дастаю стаптаны абутак. Бачыце, колькі назбіраў! Пяць франкаў пара. Са старога абутку ён вырабляе розныя чалавечыя твары. Заўважце, толькі са старога.

Люксембургскі сад напоўнены жаночымі галасамі, жаночым смехам, жаночымі здзіўлёнымі воклічамі. У гэтым феміністычным балагане гукаў я спрабую пачуць (не знайсці, а менавіта пачуць!) хоць адну прывабную жанчыну ці хоць нешта блізкае да жаночай прывабнасці...

Я — дырыжор сваіх успамінаў.

Якое было моцнае, нават прагавітае жаданне ў малалецтве дакрануцца да лона прывабнай жанчыны. А для мяне ў малалецтве ўсё жанчыны былі прывабныя, і жаданне дакрануцца не давала спакою. Юнацтва прынесла новае жаданне, не менш прагавітае — схаваць у патаемным вянку адамаву сцябліну. I тут ужо прывабнасць не мела аніякага значэння. Жанчына магла быць любой, нават самай непрыгожай, бо не сама яна цікавіла мяне, а яе патаемны вянок. Пэўна ж,таму і робіцца ў юнацтве столькі памылак, часам недаравальных, што выбуховая пачуццёвая энергія разбурае гарманічнае ўспрыманне жанчыны. А цяпер? А цяпер самае большае жаданне, самая большая асалода — цалаваць каханую скрозь.

Зрэдку далятаюць да мяне прыглушаныя адлегласцю мужчынскія галасы. Не магу сказаць, што яны ідэальна лагодныя і поўныя шчырасці, — яны проста памяркоўныя. Галасы мужчын, для якіх жаночая згода на каханне — абавязковая ўмова.

І зусім не чую цынічных галасоў! Радуюся, што гэта так, бо ўпэўнены — цынікі больш небяспечныя, чым гвалтаўнікі. Гвалтаўнік можа пакаяцца, цынік — ніколі. Гвалтаўнік — гэта той, хто не здатны па сваёй капеечнай прыродзе ўгадаць жаданне жанчыны, каму бракуе цярпення дачакацца той хвіліны, калі жанчына папросіць: «Я хачу быць з табой...» Гвалтаўніком, дарэчы, можа стаць і каханы, якому каханая ў неспрыяльную для сябе хвіліну саступае, баючыся сваёй адмовай пакрыўдзіць яго.

Цынікі ж — істоты з жывёльным уяўленнем аб харастве. Па-злачынску дамагаючыся свайго, яны нават і не здагадваюцца, што найвышэйшая асалода, якую толькі можна спазнаць, — заваяваць жанчыну пяшчотай.

Народжаныя мужчынамі — да самай смерці яны так і не стануць імі. I мне шкада іх, сексуальных жабракоў. Магчыма, шкадаванне маё дарэмнае і нават недарэчнае. Магчыма, паводле нейкай д'ябальскай задумы іхняе існаванне апраўдана, і не толькі існаванне, але і ўсё, што яны робяць. Я нават магу паверыць, што нейкая страшная сіла рыхтуе для іх усё новыя і новыя ахвяры, а яны — толькі выканаўцы, рабы той сілы і, значыць, самі ахвяры. Так, я шкадую іх, але шкадаванне маё — не адвакацкая рыторыка, а тая цвярозая абачлівасць, якая патрабуе — перш чым асудзіць, трэба пашкадаваць.

Чуецца мелодыя — лагоднае суседства кларнета і фартэпіяна. Па музычнай роўнядзі праплывае высокі жаночы голас. Баюся, што ён патоне і застанецца толькі музыка. Але страх мой дарэмны. Усё выйшла якраз наадварот. Музыка знікае, феміністычныя гукі мацнеюць, і мажлівасць пачуць прывабную жанчыну робіцца рэальнай, па ўздзеянню амаль такой, як спатканне на Пон дэ Ар з дзягілеўскай рабыняй.

Мой нястомны павадыр чытае мае летуценныя думкі і адразу ж патрапляе ў тон:

— Тая прыгажуня, якую малады пан сустрэў на мосце, жонка мсье Гіёмэ. Няшчасная кабета. Муж яе — чалавек апантаны. Дзень і ноч ён заняты толькі сваімі дзівацкімі скульптурамі. Творчасць — ягоны бог. Прыгажуня ўзненавідзела гэтага бога. Эміль Заля ведаў, што рабіў, калі пісаў свой раман...

Да нас падышоў Эжэн Гіёмэ, у знешнасці якога пераважалі тры сухія лініі — працавітасць, прагматызм, рашучасць. Калі ён вітаўся, мне здалося, што не толькі рукі, нават валасы яго пахлі абутковым вазелінам.

Скульптар нецярпліва ўхапіўся за мех і ўсё, што ў ім было — чаравікі, красоўкі, сандалеты, дзіцячыя боцікі — высыпаў на дол.